Po'lat fermalarni konstruksiyalash va hisoblash asoslari

O'zbekiston RespublikaSI qishloq VA SUV XO'JALIGI VAZIRLIGI Toshkent IRRIGATSIYA VA MYeLIORATSIYA INSTITUTI «GIDROTYeXNIKA INShOOTLARI VA muhandisLIK KONSTRUKSIYALARI» kafedrasi katta o'qituvchi MUSLIMOV TURABOY DJURAYeVIChning «Injenerlik kontruksiyalari» fanidan «Po'lat fermalarni konstruksiyalash va hisoblash asoslari» mavzusidagi ochiq darsining T A K D I M O T I (15 may 2007 yil 1-juftlik soat 08:30) MAVZU: PO'LAT FYeRMALARNI KONSTRUKSIYALASh VA hisoblash ASOSLARI RYeJA: 1. Po'lat fermalar haqida umumiy tushunchalar va ularning ko'llanilish sohalari. 2. Po'lat fermalarning turlari, tashќi konturi va balandligi. 3. Po'lat fermalarning panjaralar tizimi. 4. Fermalarning hisobi. 5. Ferma tugunlarini konstruksiyalash. Tayanch so'zlar va iboralar: Ferma, belboѓlar, tugun, panjara, xovon, ferma ustunlari, tayanch tugun, fasonka, panel, ichki zo'riќish, analitik usul, grafik usul, boѓlamlar. 1. PO'LAT FYeRMALAR XAЌIDA UMUMIY TUShUNChALAR VA ULARNING ЌO'LLANILISh sohaLARI. Ќurilish amaliyotida asosan egilishga ishlaydigan, geometrik o'zgarmas panjalarsimon konstruksiyalar fermalar deyiladi. Ferma sterjenlarining ќay tarzda o'zaro biriktirilganligi, yani tugunlarning bikrligi aloћida sterjenlarning qanday ishlashiga unchalar ta'sir etmaydi. Shunga ko'ra, ular sharnir-sterjen tizimli konstruksiyalar deb ќaraladi. Demak, ferma sterjenlari tugurlarda o'zaro ќanday biriktirilishidan ќatiy nazar ular sharnirli biriktirilgan deb ќaraladi. Tashќi kuchlar esa ferma tugunlariga ќo'yilganida, ferma sterjenlari asosan o'k bo'ylab cho'zilishga yoki siqilishga ishlaydi. Bunda yaxlit kesishli to'sinlardan farќli o'laroќ metall sarfi ancha kamaytiriladi. Po'lat fermalar o'z konstruksiyasiga ko'ra ќuyidagi elementlardan tashkil topadi: fermaning yuќori va ќuyi belboѓi, ferma ustunlari, xovonlar, tugunlar, panellar va tayanch tugunlari. Fermaning vertikal elementlari ustunlar, oѓma elementlari esa xovonlar deb ataladi. Ular o'zaro birgalikda ferma panjarasini tashkil etadi. Ferma panjarasini yuќori tomondan tutashtirib turuvchi sterjenlar majmuasi fermaning yuќori belboѓi, ќuyi tomondan tutashtiruvchi sterjanlar majmuasi esa fermaning ќuyi belboѓi deb ataladi. alohida sterjenlar tutashadigan nuќtalar esa ferma tugunlari deb ataladi. Ikkita ќo'shni vertikal elementlar orasidagi masofa ferma paneli deb ataladi. Fermaga tayanch vazifasini bajaradigan tugunlar esa tayanch tugunlari deb ataladi1-rasm). 1-rasm. Fermaning konstruktiv tuzilishi. 1 - yuќori belboѓ; 2 - ќuyi belboѓ; 3- ustun; 4 - xovon; 5 - panel; 6 - tugun; 7 - tayanch tugunlari. 2.1. PO'LAT FYeRMALARNING TURLARI. Po'lat fermalar konstruktiv belgilariga ko'ra shartli ravishda ikki guruhga bo'linadi: a) yengil fermalar; b) oѓir fermalar. Yengil fermalarda ferma sterjenlari tugunlarda o'zaro bir fasonka yordamida yoki mutlaќo fasonkasiz tutashtiriladi. Bundan tashќari fermalar tayanch reaksiyalarining yo'nalishiga va tayanch konstruksiyalariga ќarab to'sinsimon, arkasimon va konsolli fermalarga bo'linadi (2-rasm). 2-rasm. Tayanch konstruksiyalari bo'yicha ferma turlari. a - to'sinsimon fermalar; b - arkasimon fermalar; v - konsolli fermalar. 2.2. FYeRMALARNING TAShЌI KONTURI. Fermalarning tashќi konturi odatda fermaning ќanday maќsadda foydalanishiga, statik sxemasiga, ta'sir etayotgan tashќi yuklarning turiga va ...