Qattiq jismlarning aylanma harakati dinamikasi

Qattiq jismlarning aylanma harakati dinamikasi Reja: 1. Kimirlamas uk atrofida aylanuvchi qattiq jism asosiy tenglamasi. 2. Uzgarmas kuch momentining bajargan ishi. 3. Impuls momenti. 00 o'q atrofida aylanuvchi jismga F kuch ta'sir kilsa kuch momenti M = F r bular edi. Bu yerda F = ma = m r (a = r) U holda M = m r2 J = mr2 bo'lgani uchun yoki M = J (1) ga ega bulamiz. Bu yerda = - 0 t bo'lganidan M = J - 0 t (2) (1)va (2) lar aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasidir. Bu xuddi Nyuton II qonuniga o'xshash. F kuch ta'sirida jism aylansa ish bajariladi. Bu ish dA = F dS ; dS = r d . Shuning uchun dA = Frd = M d (3) bo'ladi. Yoki dA = Md = I d = Id ddt = I d yoki qattiq jismning impuls momenti L deb shu jismning impulsi bilan radius-vektorni kupaytmasiga aytiladi, ya'ni qattiq jismni biror mi massali nuqtasidan aylanish ukigacha bo'lgan masofa ri bulsa va shu qattiq jism vi chiziqli tezlik bilan aylanayotgan bulsa bu nuqtaning impuls momenti Li =mi vi ri (1) bo'ladi. qattiq jismni impuls momenti ayrim ol-ingan nuqtalarning impuls momentlarini yi-gindisiga teng bo'ladi. v = r bo'lganidan (2) chikadi. Buni differentsiyalasak (3) bo'ladi. yoki dL = M dt (4) (3), (4) qattiq jismni kimirlamas ukka nisbatan aylanma harakati dinamikasining acosiy tenglamalridan biridir. Agar bizga berk sistema berilgan bulsa tashqi kuchlarning momenti Mq0 bo'ladi va dL dt = 0 yoki L = const ga ega bulamiz. Bundan L=I=const (5) yoki I11 =I22=I33 = . . . const deb yozish mumkin . Bu qattiq jismning impuls momentini sakla-nish qonunidir. Demak, berk sistemaning impuls momenti vaqt utishi bilan uzgarmaydi. LqI( q const ni Jukovskiy kursisida namoyish qilish mumkin. Kullarida gantel ushlagan odam, kursida tik turib (1 burchakli tezlik bi-lan aylanma harakat qilayotgan bulsa, y I1 inertsiya momentiga ega bo'ladi. Impuls, impuls momenti, energiyaning saqlanish qonunlari-universal qonunlardir. Ular fakat Nyuton mexanikasidagina emas, balki mikro-zarrachalar fizikasida xam urinlidir. Impuls momentining saqlanish qonuni xam impuls , energiyaning saqlanish qonunlari kabi tabiatning umumiy qonunlaridan biri. Bu qonun inertsial sanoq tizimlari (IST) da bajariladi. IST joylashgan fazo izotropik xususiyatga ega . Bu degani IST ning koordinata uklarini ixtiyoriy yunaldishda olmaylik, impuls momentining saqlanish qonuni o'z kuchini saklaydi. Tayanch iboralar: Kuch momenti, asosiy tenglama, bajarilgan ish, impuls momenti, impuls momentining saqlanish qonuni. Adabiyotlar. 1.Strelkov S.P. Mexanika . Toshkent, 1977 y. 2. Sivuxin ...