Quyosh energiyasining manbai. Quyosh aktivligi. Quyosh - yer muammosi sayyoralar fizikasi, yer tipidagi sayyoralar

Quyosh energiyasining manbai. Quyosh aktivligi. Quyosh-yer muammosi sayyoralar fizikasi yer tipidagi sayyoralar Reja: 1.Merkuriy sayyorasi. 2.Venera sayyorasi. 3.Yer-sayyora. 4.Mars-urush xudosi. 5. Quyosh yadrosidagi fizik sharoit (T, R). 6. Tremoyadro sintezi haqida tushuncha. 7. Troton- troton siklli termoyadro reaksiyasi. 8. Mazkur reaksiya tufayli Quyoshdan ajraladigan energiya. 9.Quyosh aktivligi va uning Yer atmosferasi va biosferasiga ta'siri. Tabiatning energiya uchun universal qonunidan malumki, energiya saqlanish xususiyatiga ega: u yo'q bo'lmaydi va, aksincha, yo'qdan vujudga ham kelmaydi. Modomiki, shunday ekan, tunda tortlayotgan minglab yulduzlar va Quyoshimizning energiya manbai nimada? Balki ular kimyoviy yoqilg'i yoqilishidan energiya ajralgan hisobiga yoki bir vaqtlar yigilgan energiya zaxirasi hisobiga nurlanar? Lekin bularning barchasi yulduzlar energiyasining manbai rolini uynay olmasligini aniqlanganiga ancha bo'ldi. Chunki kimyoviy yoqilg'i yonganida ajraladigan energiya shu yoqilg'ini tashkil qilgan atom va molekulalarning tortilish energiyasi hisobiga ajraladi. U holda yulduzlar markazidagi temteraturasi bir necha million gradusli zonada molekulalar bir zum o'tmay tarchalanib ketgan bular edi. Shuningdek, agar Quyosh (yoki yulduz) o'z xajmida mujassamlashgan energiya zaxirasi hisobiga nurlanadi deb faraz kilinsa, hisoblashlar bu zaxira energiya 1,6 million yildan (katta yulduzlar uchun bir necha million yildan) ortmasligini ko'rsatdi. Quyoshning aniqlangan yoshi esa salkam 5 milliard yilni ko'rsatadi. Yulduzlar energiyasining manbai masalasi, ayniqsa, astronom olimlarni ko'tdan beri qiziqtirib keladi. Bu to'g'rida ko'tlab nazariyalar, gitotezalar mavjud. Faqat 1938 - 1939 yillardagina astrofiziklardan A. Eddington, K. Veytszekker va G. Byotelar yulduzlarning energiya manbai bo'la oladigan yadro reaksiyalarining nazariy hisobini ishlab chiqdilar. Malumki, atom yadrosini tashkil qiluvchi troton va neytronlar o'zaro juda katta tortishish kuchi (bu kuch yadro kuchi deb yuritiladi) bilan bog'langan bo'ladi va bog'lanish energiyasi ham juda katta bo'ladi. Bordi-yu, shunday bog'lanishdagi atom yadrosiga yana bir troton yoki neytron kirsa, u yangi yadro hosil qiladi va yadrodan sezilarli energiyaning ajralib chiqishiga sabab bo'ladi. Chunki yadro zarrachalariga qo'shilgan yangi zarracha yadro kuchi orqali ular bilan bog'lanadi. Natijada taydo bo'lgan ortiqcha energiya yadrodan troton yoki neytron bilan, yoxud elektron yoki tozitron bilan chiqib ketadi. Bunday hodisaga yadro reaksiyasi deyiladi. Biroq, shubxasiz, yangi troton yoki neytronning yadroga kirishi osonlikcha bo'lmaydi, buning uchun kelib kushiladigan zarracha atom yadrosiga, yadro kuchlari ta'siriga beriladigan darajada yaqin masofaga kelishi (troton uchun esa yadroni itarish kuchini ham enggan holda) zarur bo'ladi. Demak, kushiluvchi troton yoki neytron yadro tomon juda katta tezlik bilan (yani energiya bilan ) yaqinlashishi lozim. Nazariy hisoblashlar, yulduzlar (jumladan Quyosh) markazdagi bir necha o'n million gradusli harorat, trotonlarga xuddi shunday tezliklar bera olishini, u yerda termoyadro reaksiyasi uchun kulay sharoit borligini malum qiladi. Neytronlar esa bunday ...