Relelar va ularning turlari

Rеlеlаr va ulаrning turlаri Rеjа: Relelar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi Relelarning asosiy ko'rsatkichlari. Rele kontaktlarining ekspluatatsion kattaliklari. Elektromagnitli relelar. Mexanik, issiqlik, pnevmatik relelar Relelar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi Аvtоmаtik bоshqаruv sistеmаlаridа bоshqаrish, rоstlаsh, himоya, nаzоrаt vа ko'plаb bоshqа diskrеt jаrаyonlаrni аmаlgа оshirish uchun xаr xil turdаgi rеlеlаr qo'llаniladi. Rеlе kirishigа bеrilgаn signаl uzluksiz rаvishdа o'zgаrib, mа'lum qiymаtgа egа bo'lgаndаginа undа sаkrаshsimоn tаvsifli signаl hоsil bo'lаdi. Endi, kiruvchi signаl qiymаti kаmаyib, mа'lum miqdоrgа еtgаndа esа, chiqish signаli sаkrаshsimоn tаrzdа uzilаdi vа o'zining оldingi xоlаtigа qаytаdi. Releli harakatlanadigan element yoki rele deb releli chiqish tavsifiga (6.1-rasm) ega elementni aytishadi. Uni xususiyati bo'lib, kirish x kattaligi uzluksiz o'zgarishida chiqish y miqdori sakrashsimon o'zgarishi hisoblanadi. Releni boshqa chiqish kattaligi silliq uzluksiz o'zgaradigan (kuchaytirgich, dvigatellar, transformatorlar va boshqalar) elementlardan farq qilishligi xuddi ana shu holatdir. Releni yana diskret element deb ham atashadi, chunki uni holati sakrash bilan, diskret o'zgaradi. Rele ikkita holatga ega. «Uzilgan» holatga y=yuz qiymat, «Ulangan» xolatga y=yul qiymat to'g'ri keladi. Agar x=0 bo'lsa, unda rele toksizlantirilgan va y=yuz (a-nuqta) x qiymatini orttirish bilan, chiqish y kattaligi ma'lum chegaragacha o'zgarmaydi. Agarda x=xul etsa, rele ishlaydi va uning y kattaligi sakrab o'zgaradi va yul (b-nuqta) qiymatga erishadi. x ni yanada orttirsak ham uning qiymati o'zgarmaydi. Agarda x kattaligini kamaytirilsa hamda x=xuz qiymatga (d-nuqtaga) etganida teskari sakrash bo'ladi, rele toksizlanadi va y=yuz (d-nuqtadan f-nuqtaga sakraydi). 6.1 - rasm. Releli tavsifi. Ish prinsipi bo'yicha elektrik relelar o'z navbatida 9-turga bo'linadi (6.2-rasm). Avtomatikaning elektrik relelari Elektromagnit Magnitoelektrik Elektrodinamik Induksion Ferromagnit Elektron Ion Elektroissiklik Rezonans 6.2-rasm. Elektrik relelarning klassifikatsiyasi. Elektromagnit relelarida chulg'amdan o'tayotgan tok ta'sirida magnit maydon xosil bo'lib yakorning va kontaktlarning xolati o'zgartiriladi. Magnitoelektrik relelarda chulg'am ramka kurinishida bajarilib o'zgarmas magnit maydonida joylashtirilgan. Chulg'amdan tok utayotganda ramka prujinani kuchini yengib xarakatga keladi va kontaktlarning xolatini uzgartiradi. Elektrodinamik rele ish prinsipi buyicha magnitoelektrik relega o'xshash lekin undagi magnit maydoni maxsus uyg'otish cho'lg'ami bilan hosil etiladi. Induksion relening ish prinsipi relening cho'lg'ami hosil qiladigan o'zgaruvchan magnit oqimi va xarakatlanuvchan diskda hosil bo'ladigan tok o'zaro ta'siriga asoslangan. Ferromagnit relelar magnit kattaliklari (magnit oqimi, magnit maydoni kuchlanganligi) yoki ferrodinamik materiallarining magnit tavsifnomalari o'zgarilishi ta'sirida ishlaydi. Elektron va ion relelari bevosita kuchlanish yoki tok kuchi natijasida hosil bo'ladigan sakrashsimon o'zgarishlar ta'sirida ishlaydi. Elektroissiqlik relelari xarorat ta'sirida ishlaydi. Ularning ish prinsipi yuqorida ko'rib chiqilgan bimetalik va bilatomitrik datchiklarning ish prinsipiga o'xshash bo'ladi. Rezonans relelari ish prinsipi elektrik tebranish tizimlarda hosil bo'ladigan rezonasga asoslangan. Relelarning asosiy ko'rsatkichlari 1. Ishga tushish ko'rsatkichi - ...