Spektral tahlil tushunchalari

Spektral tahlil tushunchalari Reja: 1. Osmon yoritkichlarining spektri. 2. Tutash spektrini hosil bo'lishi. 3. chiziqli spektrni hosil bo'lishi. 4. Utish ehtimoli va atomlarni uygongan holatlar bo'yicha taksimlanishi. 1. Osmon yoritkichlarining spektri. Osmon yoritkichlarini o'rganishda ularning spektri muhim ahamiyat kasb etadi. Avvalo spektrning tarkibi yoritkich moddasining fizik holatini uzida aks ettiradi. Ayrim yoritkichlar ( masalan tumanliklar )ning spektri emission chiziqlardan tashkil topgan bulsa boshqalari( masalan yulduzlar )niki kora chiziqlar bilan kesilgan tutash ( uzluksiz ) spektrdan iborat. Osmon yoritkichlari orasida shundaylari xam borki ularning spektri murakkab ko'rinishga ega. Spektrning bir kismi kora chiziqlar bilan kesilgan tutash spektrdan iborat bulsa boshqa kismi xira tutash spektr yuzida kurinadigan emission chiziqlardan tashkil topgan. Tutash spektrda intensivlikni taksimlanishi xam xarxil yulduzlarda xarxil. Kupchilik yulduzlar spektrida intensivlik asta sekin uzgarib borsa ayrim yulduzlar spektrining malum qismlarida intensivlikni keskin sakreb o'zgarishi kuzatiladi. Osmon yoritkichlarining spektri ular moddasining fizik holatiga va birinchi navbatda temperaturasiga bog'liq bo'lishi kerak. Spektrni tarkibi temperaturaga bog'liqligini ko'rishdan oldin spektrni hosil qiluvchi atom jarayonlar bilan tanishib chiqamiz. 2. Tutash spektrini hosil bo'lishi. a) issiqlik nurlanishi. Malumki kizigan qattiq jismlarning va suyuqliklarning spektri tutash yoki uzluksiz ko'rinishga ega va u jismni tashkil etgan atomlar hosil kilgan kristalik panjaraning tebranishi natijasida hosil bo'ladi. Shunday spektrda intensivlik to'lqin uzunlik ( ) yoki chastata ( ) buylab asta-sekin uzgarib boradi. Xarbir chastotada h =hs erg energiyaga ega kvant sochiladi va ular energiyasi bo'yicha uzluksiz ketma-ketlikni hosil kiladilar. to'lqin uzunliklari odatda angstemlarda ( 1 A = 10-10m ) beriladi. to'lqin uzunligi =1A bo'lgan kvantning chastotasi =3 1018 gero' ( go' )ga va energiyasi 104 elektronvolüt ( ev )ga teng. Optik diapozon to'lqin uzunliklari bo'yicha =3900 A dan =700 A gacha bo'lgan oralikni ishgol etadi. Shu dipozonga =7,5 1014 go'. dan =4,3 1014 go'.gacha va energiya bo'yicha 0,3 ev.dan 0,17 ev.gacha oralik to'g'ri keladi. Cpektrda intinsivlikni taksimlanishi temperaga bog'liq. Temperatura past bo'lganda spektrtrda asosan kizil nurlar kuzatiladi va temperatura oshgan sari spektrni tarkibi uzgaraboshlaydi. Kizil nurlar yonida sarik nurlar ular yonida yashil keyin esa kuk va havorang nurlar xam kurinaboshlaydilar. Shu jarayonda kizil, sarik, yashil va xokozo nurlarning intensivligi xam ortib boradi. Absalyut kora jism spektrida intensivlikni spektr bo'yicha taksimlanish qonuni M. Plank kashf etgan. Absalyut kora jism ichida bir go' chastota oraligiga to'g'ri keladigan nurlanish energiyasi zichligi fakat chastotaga va temperaturaga bog'liq. Absalyut kora jisimning yuza birligidan unga tik yo'nalishda bir steradian burchak ichida bir chastota birligi oraligida sochilayotgan nurdanishning quvvati 2h3 1 vt I (. T) = (1.6). ...