Teleskoplar va ularning astrofizikada qo'llanilishi. Teleskoplarning montirovkasi. Tasvir buzilishi va uni bartaraf qilish

Teleskoplarning montirovkasi. Tasvir bizilishi va uni bartaraf =ilish RYeJA: 1. Parallaktik montirovka va uning qo'llanilishi 2. Azimital qurilmalar 3. Linzalarning optik kamchiliklari Teleskoplarni yaratishning iziga xos =onuniyati mavjud.Bordiyu teleskop noturi irnatilsa unda kuzatish natijalarini shech =anday ashamiyati bilmaydi. Odatda shar =anday teleskop ikki i= atrofida erkin sharakat =iladi.Xuddi ana shu sifatlariga kira teleskoplarni montirpovkasi ikkiga bilinadi.Birinchi parallaktik qurilma yoki montirovka ikki i=dan biri olam i=i biyicha yinalib, ikkinchisi osmon ekvator tekisligi biylab joylashtiriladi.Uning kirish maydoni markazi malum oishga ega bilgan sutkalarga parallel biylab siljib boradi. Teleskopni bosh=a biror nu=taga =aratish talab etilsa u sholda teleskop ikkinchi bor oishga ega biladi.Shuning uchun teleskoplarni bir i=iga sinxron bilsa soat mexanizm irnatiladi.Teleskop =aratgan nu=taning oishni izgartirish talab etilsa u sholda teleskop olam i=iga tik bilib, yani u osmon ekvatori tekisligi biylab aylanadi.Teleskop bu va=tda i=i biylab sharakat =ilib, =const biladi.Teleskop olam i=i atrofidan aylansa , u sholda izgaradi. Bunda sham teleskop izaro perpendikulyar i=lar atrofidan aylanadi.Ulardan biri vertikal i= ikkinchisi esa gorizontal i= atrofida aylanib ular bilan ustma-ust tushadi. Vertikal i= biyicha ustidagi aylana tekisigiga almu=andarat deyiladi.Teleskop kirish maydonining markazi bir xil balandlikda yotadigan nu=taning geometrik irni biylab , siljiydi.Bu nu=taning bir-biridan azimuti far= =iladi. Bir teleskop gorizontal i= biylab aylantirlsa, u gorizont usti biylab aylanadi. Bu nu=taning geometrik irni h balandlik va t uzo=li=lar bilan far=lanadi. Bu teleskopda yoritgichlar kuzatiladi. Bunda a va h biyicha izgarishi shisobga olinadi. Shuning uchun bunday teleskoplarni ikkala i=ida sham soat mexanizmi =iyiladi. Bunday teleskoplarni kamchiligi katta bilishiga =armay shozir ishlatiladi. Joyning geografik kengligi kichi= joylarda parallaktik =urilmalarni irnatilmaydi .Shuning uchun gorizontal teleskoplardan foydalaniladi. Linzalar bilan shosil =ilingan tasvirlar ideal bilolmaydi. Linzaning asosiy kamchiliklaridan sferik abberatsiya , xromatik oberatsiya va astimatzmdir. Sferik aberatsiya linza chetiga tushgan nurlarning markaziy nurlarga =araganda kipro= sinishidan iborat Linza chetiga tushgan nurlar kipro= singani uchun yorulik nu=ta tasviri kichi= bir aylana shaklida tushadi.Shu bilan birga uning ravshanligi sham kamayadi. Sferik aberratsiyaning mi=dori linzaning fo=us oraliiga va diametriga boli=.Bunda linzaning shakli sham mushim rol iynaydi.Masalan, =ish ding linza tekis ding linzaga =araganda kamro= sferik aberratsiyaga egadir.Bu kamchiliklarni yikotishning usularidan biri diafragma ishlatishdir.Diafragmalar fa=at markaziy nurlarni diafragmadan itkaziladi.Biro=,fa=at yorulik yiqotiladi va tasvirni yoritilganligi kamayadi. Ikkinchi usul tar=atuvchi linzalarning tuplovchi linzalarga nisbatan =arama-=arshi xususiyatli aberratsiyaga ega bilishiga asoslangandir.Tar=atuvchi linzalarning chetlari markaziy =ismlarga =araganda nurlarni kipro= tar=atadi. Kuchli tiplovchi linzaga kuchliro= tar=atuvchi linzani ta=ib =iyiladi va mazkur linzalarning formasini aberratsiyalari kattalik jishatdan bir xil biladigan =ilib tanlaydilar. Bunday linzalar jufti kuchsizro= bilsada sferik aberratsiyaga ega bilmagan ...