To'yinmagan bir asosli va ikki asosli kislotalar

to'yinmagan bir asosli va ikki asosli kislotalar Reja: to'yinmagan bir asosli va ikki asosli kislotalar. Nomenklatura va izomeriya. Tabiatda uchrashi va olinishi. Fizik va kimyoviy xossalari. Ishlatilishi. Aldegido va ketonokislotalar. Urganiladigan asosiy tushunchalar. Karboqsil guruh, oqsillar, karbon kislotalar, bir v ikki asosli kislotalar. to'yinmagan bir asosli kislotalar. Ularning umumiy formulasi CnH2n-1COOH. Demak uzida bir kushbog va karboqsil saklaydigan birikmalarga to'yinmagan bir asosli kislotalar deyiladi. Bu kislotalar uzida xam etilen uglevodorodlarini, xam kislota xususiyatlarini aks ettiradi, shu bilan birga karboqsil guruhga kushbogning ta'siri natiyjasida molekulaning kislota xususiyati kuchayadi. Akril kislota CH2qCH-COOH to'yinmagan bir asosli kislotalarning oddiy vakili bo'lib, u allil spirtni yoki akroleynni oksidlab hamda akril kislota natriyini gidrolizlab olinadi: Sanoat da bu kislotaetilen oksidiga tsianid ta'sir ettirib olinadi: Atsetilenga uglerod (II)-oksid suv ishtirokida ta'sir ettirib akril kislota olinadi. HC≡CH + CO +H2O → CH2qCH-COOH Akril kislotaning suyiklanish temperaturasi 13 0S, kaynash temperaturasi 140 0S. u oson polimerlanib yuqori molekulyar poliakril kislota hosil qiladi. nCH2qCH → [-CH2-CH-CH2-CH-CH2-CH-]n → I I I I COOH COOH COOH COOH → [-CH2-CH-]n I COOH Bu polimerning efirlari elim moddalar va plastmassalar olishda ishlatiladi. Akril kislota nitrili (akrilonitril). 78 0S da kaynovchi suyiklik bo'lib, atsetilenga tsianid kislota ta'sir ettirib olinadi: H-C≡C-H + HCN → CH2=CH-CN Akrilonitril sanoatda propilenni ammiak ishtirokida oksidlab olinadi: 2CH2qCH-CH3 + 2NH3 + 3O2 → 2CH2=CH-CN+6H2O Akrilonitril yuqori molekulyar polimer moddalar olishda kimmatbaho xom ashyo hisoblanadi. to'yinmagan kislotalarning ikkinchi vakili S3N5SOON uch xil izomeri bor: CH2=CH-CH2COOH CH3-CH=CH-COOH CH2=C-COOH I CH3 vinil sirka kislota kroton kislota metakril kislota Kroton kislota o'z navbatida ikkita fazoviy izomerga ega: H - C - CH3 H3C - C - H II II H - C - COOH H - C - COOH to'yinmagan ikki asosli kislotalar. Fumar va malein kislota to'yinmagan ikki asosli kislotalarning eng oddiy vakili etilen dikarbon kislotalardir. HOOC - CH = CH - COOH Stereokimyoviy nazariyaga ko'ra 1,2etilendikarbon kislota ikkita geometrik izomer xolida bo'lishi mumkin: Bu ko'rinishdagi kislotalar malum bo'lib, ular malein (tsis-forma) va fumar (trans-forma) kislota deb otaladi. Fumar kislota o'simliklar tarkibida, ayniqsa koziqorin tarkibida ko'p uchraydi. Bu kislotaning nomi xam Fumaria officinalis usimligi nomidan kelib chikkan. Malein kislota tabiatda uchramaydi. Olma kislota kizdirilganda ikki xil to'yinmagan kislota aralashmashi hosil bo'ladi. Fumar va malein kislotalar o'z xossalari jihatidan bir-biridan tamoman farq qiladi. Fumar kislota ignasimon krisstal modda bo'lib, suyiklanmasdan 200 0S da sublimatlanadi, suvda yomon eriydi. Malein kislota bekaror modda bo'lib, 130 0S da suyiklanadi, suvda yaxshi eriydi, fumar kislotaga nisbatan kuchli kislotadir. ADABIYoTLAR: ...