Turli iqlim sharoitlarida termoregulyatsiya

TURLI IQLIM SHAROITLARIDA TERMOREGULYATSIYA KIRISH: 1. Turli haroratli sharoitlarda termoregulyatsiya ASOSIY QISM: 1.Termoregulyatsiyaning turlari 2.Termoregulyatsiyaning asab va gumoral boshqarilishi 3.Termoregulyatsiyaning buzilishi 4.Jismoniy mehnatda termoregulyatsiya va chiniqish XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. XVII asming oxirida Lavuaze va Laplas hayvonlardan uzluksiz ravishda issiqlik ajralib turishini aniqlashgandan keyin termoregulyatsiya va bioenergetikani o 'rganish boshlangan. Har qanday tirik organizmda ketadigan deyarli barcha biokimyoviy jarayonlar energiya sarfi bilan ketadi. Sarflanayotgan energiyaning barchasi oxir oqibatda issiqlik energiyasiga aylanadi. Issiqlik yoki harorat organizmda ketadigan barcha hayotiyjarayonlarga sezilarli ta'sirk o 'rsatadi. Organizmda ketadigan kimyoviy reaksiyalaming tezligini temperaturaga bogiiqligini Vant-Goff qonuniga ko'ra tushuntirish mumkin. Bu qonunga ko'ra kimyoviy reaksiyaning tezligini o 'zgarishi haroratning 10°C ga ortishi yoki kamayishiga qarab 2-3 marta ortadi yoki kamayadi. Buni Q |0koeffitsienti deyilib to'qimada ketayotgan almashinuv jarayonlarining tezligini 10°C ga farq qiladtgan haroratda aniqlanadi.Hayotiy jarayonlar natijasida organizmda uzluksiz issiqlik hosil bolib turadi. Poykilotermli hayvonlarda termoregulyatsiya yo'q yoki u deyarli rivojlanmagan, lekin ularda tana harorati hyech vaqtda tashqi muhit haroratiga teng boimaydi hamda ular organizmida moddalar almashinuvi natijasida issiqlik hosil boiadi. Shu sababli, tashqi muhit harorati past boiganida ulaming tana harorati birmuncha yuqori boisa, aksincha tashqi muhit harorati yuqori boiganida ulaming tanasining harorati ko'tariladi. Poykilotermli hayvonlar issiqlik hosil qilish va sarf qilishi bo'yicha oiik tabiat bilan gamoyotermli hayvonlar o'rtasida oraliq o'rinda turadi. Turli gamoyotermli hayvonlarda tana harorati har xil: parrandalarda 42°C ga yaqin, sut emizuvchilarda esa o'rtacha 39°C ga yaqin. Tana harorati hosil boiayotgan issiqlik bilan ajratilib chiqarilayotgan issiqlikni nisbatiga bogiiq. Tana haroratining bir kecha-kunduzlik o'zgarish yoii. Tana haroratining o'rtacha ko'rsatkichi deb qoitiq tagi chuqurligidagi harorat olinadi. Bu harorat odamlarda o'rtacha 36.5-37 С ga teng. Hayvonlarda esa mo'tadil harorat to'g'ri ichakdan oichanadi. Jadal almashinuv kechayotgan ichki organlaming harorati doimo o'rtacha tana harortidan yuqori, terming harorati esa past boiadi. Terming harorati 30-31°S dan pastga tushsa sovuq seziladi. Hattoki sogiom odamlarda ham jadal ravishda jismoniy ish bajarganida ayrim vaqtda tana harorati 39-40 S gacha ko'tarilishi kuzatiladi, bu holat esa juda tez o'z holatiga qaytadi. Haroratning bir kecha-kunduzlik o'zgarishi organizmdagi asosiy jarayonlarni o'zida aks ettiradi - puls, kislorod qabul qilish, qondagi qandning miqdori, organizmdan azotni chiqarilishi va hakazolar. Odam dam olayotgan paytda ularda minimal harorat kechasi soat 2-4 larda kuzatilsa, maksimal harorat kechqurun 4-7 larda kuzatiladi. Termoregulatsiya jarayonlari 2 ta turga bo'linadi. Bular: 1.kimyoviy 2.fizikaviy KIMYOVIY termoregulatsiya Organizmda issiqlikning hosil boiishi, uning hayotiy jarayonlari, to'qimalarda oksidlanish reaksiyalarning tana haroratini doimiyligiga qaratilgan barcha moslamalar kimyoviy termoregulatsiya asoslari hisoblanadi. Tana haroratining maium bir darajasi to'qimalarda fermentativ jarayonlarining kechishida zaruriy sharoit boiib qoladi. ...