Uglevodorodlar

Uglevodorodlar REJA To'yingan uglevodorodlar Umumiy xossalari Alkanlar Parafinlar Gomologik qator Uglevodorodlar Uglevodorodlar - ikki element - uglerod va vodoroddan tashkil topgan organik birikmalardir. Bunday birikmalar juda ko'p. Alkanlar - to'yingan uglevodorodlarning xalqaro nomenklatura bo'yicha atalishi. Parafinlar - to'yingan uglevodorodlarning tarixiy saqlanib qolgan nomi (lot. Rarrum affinis - passiv). Boshqa uglevodorodlaiga qaraganda ular nisbatan passiv. Uglevodorod molekulalarida uglerod va vodorodning barcha valent bog'lari to'liq to'yingan. Shuning uchun ular birikish reaksiyalariga qobil emas. Shunga ko'ra, bu sinf birikmalariga quyidagicha ta'rif berish mumkin: Umumiy formulasi - CR2n+2 bo'lgan, vodorod va boshqa ele-mentlarni o'ziga biriktirmaydigan uglevodorodlar to'yingan uglevo­dorodlar yoki alkanlar deb ataladu Umumiy formuladagi n - butun son bo'lib, shu uglevodorod molekulasida necha atom uglerod borligini ko'rsatadi. Masalan, ugle­vodorod dekan molekulasida 10 atom uglerod bor. Uning molekula formulasi C10H2.10+2, ya'ni C10H22. Alkanlar gomologik qatorining birinchi a'zosi metan CH4. Metanga o'xshash juda ko'p uglevodorodlar, ya'ni metanning gomologlari mavjud (yunoncha gomolog - o'xshash). Uglevodorod nomidagi - an qo'shimchasi to'yingan uglevodo­rodlar nomiga xos qo'shimchadir. Ular molekulalarida ikki, uch, to'rt va undan ko'p uglerod atomi bo'ladi. Ear qaysi uglevodorod o'udan oldindagi uglevodoroddan CE2 atomlar gruppasiga farq qiladi. Masa­lan, agar metan CH4 molekulasiga CH2 gruppa (CH2 - gomologik farq) qo'shilganda metan qatorining keying! uglevodorodi - etan C2H6 hosil bo'ladi. Etandan keyin propan C3H8, butan C4HI0 keladi va hokazo. Gomologik qatorda uglevodorodlar fizik xossalarining asta-sekin o'zgarishi kuzatiladi: qaynash va suyuqlanish temperaturalari ko'tariladi, zichligi ortadi. Odatdagi sharoitda (temperatura 22 °C) qatorning dastlabki to'rtta a'zosi (metan, etan, propan, butan) - gazlar, C5H12 dan C16H34 gacha suyuqliklar, C17H36 dan boshlab - qattiq moddalar. Bir valentli radikallarning nomi tegishli uglevodorod nomidagi -an qo'shimchani - qo'shimchaga almashtirib hosil qilinadi. To'yingan uglevodorodlar Uglevodorodlarning ko'pligi izomeriya hodisasi bilan tushuntiri-ladi. Molekulada uglerod atomlarining soni ortib borishi bilan izomerlar soni keskin ortadi. Masalan, butanda izomer 2 ta, pentanda - 3 ta, geksanda - 5 ta, dekan C10H22 da esa 75 ta. Ratsional nomenklaturaga asosan, hamma to'yingan uglevodo­rodlar metanning hosilasi deb qaraladi, ya'ni ular metanning bir yoki bir necha vodorod atomlari boshqa atom yoki radikallarga alma-shinishidan hosil bo'lgan deb qaraladi. Uglevodorodlarni ratsional nomenklatura bilan atash uchun, awalo, eng ko'p uglerod atomlari bilan bog'langan uglerod atomi aniqlanadi va unga birikkan radikal­larning nomiga metan so'zi qo'shib aytiladi. Ratsional nomenklaturada organik birikmaning necha xil radikal-lardan tuzilganligi aniqlanadi. Ammo gomologik qatorda uglerod atomlari soni ortishi bilan izomerlar sonining ortishi ularni ratsional nomenklatura bilan atashni murakkablashtiradi. Uglevodorodlar Uglevodorodlar deb uglerod va vodoroddan tashkil topgan organik birikmalarga aytiladi. Uglerod-uglerod orasidagi bog'lanishning xarakteri va uglerod bilan ...