Yorug'likning yutilishi, absorbtsiyasi

yorug'likning yutilishi (absorbtsiyasi) RYeJA: Yutilishning fan va texnikada qo'llanilishi. Moddadan yorug'lik utganda to'lqin energiyasining taksimlanishi. Buger - Lambert qonuni . Yutilish koeffitsiyenti bilan tulik uzunligi orasidagi boglanmasi. Bugerning umumlashgan qonuni . Ber qonuni. Moddadan yorug'lik utganda yorug'lik to'lqining elektromagnitik maydoni muhit zarrachalari(elektronlari)ni majburiy tebratadi va to'lqin energiyasining bir kismi elektronlari tebratishga sarf bo'ladi. Bu energiyaning bir kismi elektronlar tarkatadigan ikkilamchi to'lqinlar ko'rinishida yana yorug'likka kaytib beriladi, boshqa kismi esa energiyaning boshqa ko'rinishlariga aylanib ketadi. Demak, muhitga tushgan yorug'lik to'lqin energiyasining muhit ichida energiyaning boshqa ko'rinishiga aylangan kismi hisobiga intensivlik I kamayadi yani, ushbu muhitda yutiladi. 1729- yilda Buger va Lambertlar I0 intensivlikka ega bo'lgan paralel nurlar dastasi kalinligi d bo'lgan yutuvchi modda utgandagi intensivligi I = I0 e-d (1) qonun bo'yicha o'zgarishini aniklashgan. Bu tenglik Buger-Lambert qonuni deb yuritiladi. Bu yerda - yorug'lik to'lqin uzunligiga bog'liq bo'lgan yutilish koeffitsenti bo'lib, to'lqin uzunlikka bog'liq bo'lganligi uchun bu bog'lanishni quyidagi grafik ko'rinishida yoki tablitsa ko'rinishida beriladi (81-rasm). Buger zichligi xamma joyda bir xil bo'lmagan muhitning yorug'lik yutishi masalasini tajribada ko'rib chikdi. Tajribalar shuni kursatadiki, yorug'likni gaz molekulalari yutgandagi yoki deyarli yutmaydigan erituvchilarda erigan modda molekulalari yutgandagi kupchilik xollarda yutilish koeffitsiyenti yorug'lik to'lqini yo'lidagi birlik uzunlikda joylashgan yutuvchi (erigan modda) modda molekulalari soniga yani kontsentratsiyasi S ga proportsional bo'ladi, yani yutilish - (absorbtsiya) koeffitsiyenti = AS bo'ladi, u holda Bugerning umumlashgan qonuni I = I0 e-Asd (2) ko'rinishda bo'ladi, bu yerda A - kontsentratsiyaga bog'liq bo'lmagan va yutuvchi modda molekulasi uchun xarakterli bo'lgan koeffitsentdir. A - ni kontsentratsiyaga bog'liq emas deb tasdiklaydigan tajribalarni 1852-yilda Ber rangli suyuqliklardagi yorug'lik yutilishini tekshirish natijasida ega bo'lib Ber qonuni xam deb yuritiladi. Bugerning (2) umumlashgan qonuni bo'yicha yorug'lik yutilishini o'lchash yo'li bilan yutuvchi modda kontsentatsiyasini hisoblash mumkin. yorug'likning gaz va suyuqlikdan utishdan yutilishga karab yutuvchi moddaning miqdoriy qiymatini yutilish spektriga karab aniqlash metodi absorbtsion spektral analiz deb yuritiladi. FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR. G.S. Landsberg. UMUMIY FIZIKA KURSI. «Ukituchi».1981 Y. I.V. Savelev. UMUMIY FIZIKA KURSI. II t. OPTIKA, ATOM FIZIKASI, ATOM YaDROSI VA ELYeMYeNTAR ZARRAChALAR FIZIKASI. «Ukituchi» T. 1976 y. F.A. Korolyov. FIZIKA KURSI. OPTIKA, ATOM VA YaDRO FIZIKASI. «o'qituvchi»,T. 1978 y. ...