Zarralarning to'lqin xossalari. De - Broyl to'lqinlari

Zarralarning to'lqin xossalari. de-broyl to'lqinlari RYeJA: To'lqin-zarra ziddiyati. Yoruђlik dualizmi. De-Broyl gipotezasi. Mikrozarralar dualizmi. De-Broyl ђoyasi. De-Broyl formulalari. De-Broyl to'lqini. De-Broyl nazariyasining eksperimental tasdiђi. Devisson-Jermer tajribasi. Boshqa tajribalar ro'yxati. Borning to'ldirish prinsipi. Masalaning qo'yilishi: Yoruђlikning korpuskulyar-to'lqin ziddiyatidan kelib chiqib, ќarakatdagi barcha zarralarning to'lqin tabiatiga ega ekanligini De-Broyl gipotezasi, ђoyasi, nazariyasi asosida tushuntirish orqali talaba miyasiga singdirish. Devisson-Jermer va boshqa ko'p tajribalarda zarralarning to'lqin tabiati ќaqiqatan ќam tasdiqlanishini ko'rsatish. Asosiy maqsad: Foton kabi, tinchlikdagi massasi nol bo'lmagan barcha zarralar dualizmga bo'ysunishini ko'rsatish; De-Broyl to'lqini tabiatini universal formulasi ekanligini, Plank doyimiysi h ni fundamental doyimiy ekanligini isbotlash. De-Broyl to'lqini amplitudasini fizik manosini anglash naqadar qiyin ekanligini uqdirish. Mavzu qaќramonlari. Viktor Lui de Broyl (1892-1986)-fransuz fizigi. Dospe shaќrida tuђilgan. Kvant mexanikaning asoschilaridan biri. 1913 yilda Parij universitetining filologiya fakultetini bitirgan. Fizikani akasi Morisdan o'rgangan. 31 yoshida moddalarning korpuskulyar-to'lqin nazariyasini yaratdi. De Broyl to'lqin funksiyalari yoki de Broyl to'lqinlari fizikada uning nomi bilan bevosita boђlangan. Klassik va kvant mexanikaning ko'p soќalarida, fizika tarixi va fizika uslubiyati ustida ko'plab maqolalar yozgan. 1929 yilda moddalarning to'lqin xususiyati nazariyasi uchun nobel mukofoti bilan taqdirlangan. Optika bo'limidan bilamizki, ko'pgina optikaviy ќodisalarni to'lqin nuqtai nazarida turib tushuntirish oson. Masalan, interferensiya yoki difraksiya kabi ќodisalar bu nazariyadan juda yaxshi tushuntiriladi. Biroq, issiqlik nurlanish, fotoeffekt va Kompton effekt ќodisalarni taќlilidan ko'rdikki, yoruђlik korpuskulyar tabiatiga ega. Shunday qilib yoruђlikni ikki xil tabiatga ega bo'lishi eksperimental dalildir. To'lqin va zarralik xususiyati esa bir-biriga zid va bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan tushunchadir. Yoruђlikni bu ikki tabiatini bir vaqtda kuzatish mumkin emas. Yoruђlikni ana shu ikki yoqlama xususiyatini to'lqin-zarra dualizmi deyiladi. Bundan kelib chiqadiki yoruђlikni to'la tavsiflaydigan nazariya, yoruђlikning to'lqin va zarralik tabiatini inobatga olishi zarur, qisqacha aytganda yoruђlik nazariyasi korpuskulyar-to'lqin shaklda bo'lishi kerak. Plank yoruђlik zarralari (fotonlar)ning energiyasini yoruђlikni to'lqin xususiyatini xarakterlovchi kattalik-chastota bilan boђladi: (9.1) bunda - chastota, h-Plank doyimiysi. Ushbu energiyani maxsus nisbiylik nazariyasidagi (9.2) munosabatdan ќam topish mumkin. Fotonning tinchlikdagi energiyasi (9.3) Bo'lgani uchun to'la energiya faqat fotonlarning kinetik energiyasi ga teng bo'ladi, yani (9.4) munosabat bilan topiladi. Biroq klassik fizika nazariyasida esa energiyani chastota bilan boђlovchi birorta ќam formula yo'q. Bu ќodisa klassik fizika uchun juda katta echib bulmaydigan muammo edi. Bu muammoni ќal etish uchun Lui de Broyl ќar bir foton to'lqin jarayoni bilan uzviy boђlangan bo'lishi kerak degan gipotezani ilgari surdi. Uning bu gipotezasi fotonning to'lqin tabiatiga oid bo'lgan giterferensiyani tushuntirdi. Ikkinchi tomondan yoruђlik to'lqinlarining impulsga ega ekanligini Eynshteyn nazariy ko'rinishda, A.Kompton esa tajribada tasdiqladi. Shunday qilib (9.1) va (9.3) ...