Atom yadrosi tarkibi

Atom yadrosi tarkibi va asosiy xarakteristikasi. Yadroviy kuchlar. Yadro massasi. Boglanish energiyasi. Reja: Yadro tuzilishi. Massa deffekti. Boglanish energiyasi. Solishtirma boglanish energiyasi. Yadro kuchlarni tavsifi. 1.Rezerford tajribalaridan keyin atom markazida (+) zaryadli yadro bo'lib uning ulchami 10-14 10-15 m ga teng ekani aniqlandi. 1904 y Ivanenko yadroni (proton-neytron) modelini berdi. Unga ko'ra yadro tarkibida protonlar va neytronlar bo'lib nuklonlar deyiladi. Proton va neytronni zaryadi va massasi quyidagicha: R-proton (+) zaryadli, mp=1,67* 10-27 kg 1836 me n-neytron (0) zaryad mn=1,6749* 10-27 kg 1839 me Yadro tarkibida A - nuklonlar soni, Ze - zaryadi, e - proton zaryadi, Z - son elementlar jadvalidagi tartib nomeri. Хozir jadvalda Z=1 dan Z=107 tagacha elementlar yadrosi ma'lum. zAx-yadro simvoli kurinishidir. Yadroni zaryadi atomni xossalarini yuzaga keltiradi. Masalan: Elektronni joylashishi, boglanishi va xakozo. Хimiyaviy xossalari (Z) ti bir xil A si har xil moddalar izotoplar deyiladi. 200 dan ortik yadro protoni mavjud. Yadro radiusi quyidagicha ifodalanadi: R=R0A13 (1) R0=(1,3 1,7)* 10-15 m uni ulchami nuklonlar soniga bogliq - zichligi esa =1017 kgm3 ga teng. 3.Yadro boglanishga ega. Mass spektrometrlar bilan ulchangan qiymatlar shuni kursatadiki yadro massasi mya uni tashqil kilgan nuklonlar massasi yigindisidan kichik ekan. Nuklonda yadroga birlashganda uni bir qismi energiyaga aylangan. Ya'ni yadroni nuklonlarga ajratib yuborish uchun energiya kerak ekan. Bu energiyaga boglanish energisi deyiladi va quyidagicha ifodalanadi. E = [Zmp+(A-Z)mn-mya]c2 (2) Bunda mp, mn, mya - proton, neytron, yadro massasi. 2.Kupincha mya urnida m-atom massa ishlatiladi. mp urnida esa vodorod atom massasi (mn) ishlatiladi. Unda E = [Zmn+(A-Z)mn-m]c2 kurinishda yozish mumkin. M = [Zmp+(A-Z)mn-mya] massa diffekti deyiladi. 4.Ye urnida kupincha solishtirma boglanish energiyasi ishlatiladi. (Ye) - yadroda har bir nuklonga to'g'ri kelgan energiyadir. A60 element yadrolarida asta kamayib boradi. Bunga sabab A oshgan sari yadroda protonlar soni oshadi natijada itarishish Kulon kuchi oshadi. Yadro kam mustaxkam holatiga uta boradi. Z-U magiya sonlariga to'g'ri kelgan 2, 820.88, 50, 82*126 yadrolar (protonlari shu sonlariga teng) stabil yadrolar deyiladi. 21He, 816O, 2048Ca, 2048Ca, 82208Pb -rasm elementlar yadrolari beradi. 1-rasm. Umuman ogir shu element yadrolari bo'linishga, yengil element yadrolari birlashishga esa moyildir. Ikkala holda xam katta energiya chiqadi. 5.Yadro kuchlari kuchli ta'sirga kiradi, gravitatsiya, Elektr, magnit kuchlardan katta bo'ladi. Yadro kuchlari to'g'risida xarakteristika: 1. Yadro kuchi, tortishish kuchi 2. Kam masofadan ta'sirlashadi 10-15 m Zaryadga bogliq emas, Neytron+proton, proton-proton bo'lishi mumkin. 4. ...