Nazariy mexanika fani, maqsadi, vazifalari

Nazariy mexanika fani, maqsadi, vazifalari,tushunchalari va aksiomalari Mavzuning rejasi 1.Kuch tushunchasi 2. Statika aksiomalari. 3.Erkin, qisman erkin va mutloq erksiz jismlar. 4.Bog'lanish, ularning turlari va bo²lanish reaksiyalari. 5.Bog'lanishlar aksiomasi. Mavzuning maqsadi: Qadim zamonlardan beri, necha-necha olimlar moddiy nuqtalarning, ayniqsa qattiq jismlarning harakat qilish sabablarini, harakatlarining shzgarish qonuniyatlarini, qaysi xollarda ular muvozanat µolatlarda bshlishlik sabablarini va uning sirlarini aniqlash ustida bosh qotirganlar. Necha-necha olimlar turli xil mashinalar, memorlar esa tarixiy inshootlar qurganlar, bazilariniki shsha davrlardayoq sinib ketgan yoki qulab tushgan, bazilari ancha muddatgacha yaxshi ishlagan va saqlangan, bazilari esa µozirgi kungacha µam shz mustaµkamligini va ishlash qobiliyatlarini yshqotmaganlar. Lekin ularning birortasi µam shu qurgan mashinalarining yoki inshootlarining mustaµkamligining nazariy asoslarini isbotlab, tushuntirib beraolmaganlar. Quyida shunday masalalarni nazariy asoslarini tushuntirib berish bilan shu²ullanamiz. Tayanch iboralar: Kuch, kuch vektori, kuchning ta'sir chiziђi, vektorning moduli, absolyut qattiq jism, statika, aksioma, muvozanatlashuvchi kuchlar sistemasi, uchrashuvchi kuchlar sistemasi, teng ta'sir etuvchi kuch, erkin jismlar, qisman erkin jismlar, bo²lanishlar, bo²lanishlar reaksiyasi, bo²lanishlar aksiomasi. Mavzuning bayoni:Nazariy mexanika fani, maqsadi va vazifalari haqida qshllanmaning boshida etarlicha ma'lumot berilgan, shuning uchun og'zaki ravishda xar bir yshnalishlar uchun ularga yaqin bshlgan texnikaga oid qshshimcha ma'lumotlar bilan boyitib boriladi. Nazariy mexanika fani moddiy jismlarning µarakatlanish qonuniyatlarini yoki ularni muvozanatda bshlish sabablarini shrgatadi. Nazariy mexanikada barcha jismlar absolyut qattiq deb qabul qilinadi, yani jismlar µarakat davomida yoki muvozanat µolatida shzining shaklini shzgartirmaydi deb faraz qilinadi. XVII asrda Italiya olimi G.Galiley va Ingliz olimi I.Nyutonlar tomonidan uzoq vaqtlar davomida olib borilgan tajriba va kuzatishlar natijasida µar qanday moddiy jismlarning µarakatlarini paydo bshlishi, yoki shu µarakatlarning shzgarishi ularning bir birovlariga kshrsatayotgan shzaro ta'sirlariga, yoki boshqacha qilib aytganda kuchlarga uzviy bog'liq ekanligini aniqladilar. Shunga kshra kuch, bu bir jismning ikkinchi jismga va ikkinchi jismning birinchi jismga ta'siridan iborat ekan. Kuch vektor qiymatdan iboratdir, chunki uning yshnalishi, qshyilgan nuqtasi va uning son qiymatlaridan birortasi nomalum bshlsa, uning ta'siridagi jismning qaysi tomonga qanday tezlanish bilan µarakatini shzgartirishi haqida aniq ma'lumot olib bshlmaydi. Demak kuch xar doim vektor qiymatdan iborat bshladi, xar doim uining moduli (son qiymati), yshnalishi va qshyilgan nuqtasi bizga malum bshlishi shart. Faqat son qiymatini bilishni shzinigina etarli bshlgan kattaliklar skalyar qiymatlar deyiladi. Masalan vaqt - t, massa - m skalyar qiymatlar µisoblanadi. Ularni qshyilgan nuqtasi va yshnalishi bshlmaydi. Vaqt va massa koinotning barcha joyida bir xil shzgaradi deb qabul qilingan, yani joyga bo²liq emas. 1.1 shaklda kuch vektori tasvirlangan, unda DE chizi²i kuchning ta'sir chizi²i deyiladi, A nuqta kuchning jismga qshyilgan nuqtasi, kuch vektori ikki ...