Fizikaviy kattaliklar va ularning birliklari

Elektrradio o'lchashlar fanidan. Fizikaviy kattaliklar va ularning birliklari Reja: 4.1. Fizik kattalik birligi. 4.2. SI asosiy birliklari tizimi. 4.3. Logarifmik va hosilaviy birliklari. 4.4. Uzatishning nisbiy va absolyut darajalari. Metrologiyaning asosiy tushunchalaridan biri fizik kattaliklarning birliklaridir. O'lchash jarayonida o'lchanayotgan kattalik shunday fizik kattalik bilan taqqoslanadiki, unga birga teng bo'lgan qiymat beriladi va u fizik kattalik birligi yoki o'lchov birligi deyiladi. Metrologiyaning asosiy tushunchalaridan biri fizik kattaliklarning birliklaridir. Fizik kattalikning o'lchov birligi deb, tegishli fizik kattalikni miqdoran baholash uchun kelishuvga muvofiq asos sifatida qabul qilingan fizik kattalikka aytiladi. Fizik kattaliklarning birliklari birliklar tizimi asosida guruhlanadi. Aloqa texnikasida, asosan elektr va magnit fizik kattaliklardan foydalaniladi. 1961 yil 1 yanvardan GOST 9867-61 Davlat standartiga muvofiq Shaharlararo birliklar sistemasi qabul qilindi. U SI deb yuritiladi. GOST 8 417-81 ga muvofiq SI tizimi 7ta fizikaviy kattalikdan iborat. 2 ta qo'shimcha birlikka ham ega. 1 [rad], radian - yassi burchak 2 [Sr], stradian - fazoviy burchak SI - asosiy birliklaridan fizikaviy ifodalar yordamida hosil qilingan qo'shimcha birliklar hosilaviy birliklar deyiladi. 1 [Kl], kulon -q-elektr zaryad miqdori; 2 [V], volyt -U-elektr kuchlanishi; 3 [Om], - R-elektr =qarshiligi; [Gn], Genri -L-o'zaro induktivlik; [Tl], Tesla -V-magnit induksiyasi; [Vb], Veber -F-magnit oqimi; [Vt], Vatt -R-quvvat; [J], Jouly A, W, Q -ish, energiya, issiqlik miqdori. Elektr o'lchashlarda tizimiga kirmagan logarifmik birliklardan keng foydalaniladi. Logarifmik birliklardan, ko'pincha quvvat, kuchlanish va tok bo'yicha uzatish darajalari aniqlanadi. Tizimdan tashqari birliklar. Aloqa texnikasida tizimdan tashqari bo'lgan o'lchamsiz birliklardan foydalaniladi. Bu birliklarni olishda bir xil o'lchamli ikkita kattalikning logarifmi nisbati olinadi. Tizimdan tashqari bo'lgan birliklar aloqa texnikasida keng qo'llaniladi. Masalan: Bu birliklardan to'rtqutblilarning uzatish parametrlari, halaqitlarni miqdoran baholashda, nochiziqli buzilishlar, shovqin, uzatish traktining moslik darajasini aniqlashda va uzatish tizimlarining darajalar diagrammasini qurishda foydalaniladi. 1970 yildan boshlab yagona logarifmik birlik Aleksandr Greyxem Bell - telefon ixtirochisining sharafiga Bell kiritildi, amalda boshqa logarifmik birlik Neper ham ishlatiladi. (GOST 24204-80). Ular orasida quyidagi munosabat mavjud. 1 Np = 8.686 dB; 1 dB = 0.115 Np. Uzatish darajasi R bilan belgilanadi va uning yordamida Nep va dB larda kuchlanish, tok va quvvat baholanadi. Simli aloqa texnikasida o'lchashning absolyut, nisbiy va o'lchash darajalari mavjud. Uzatishning absolyut va nisbiy darajalaridan darajalar diagrammasini qurishda foydalaniladi. Normal generatorning parametrlari: f = 800 Gs ; R0 = 0 Np ; R = 1 mVt; R0 = 600 Om ; EDS= 1,55 V P0- absolyut nolinchi daraja. Bu daraja 1 mVt aktiv quvvat uchun qabul qilingan. Absolyut nolinchi daraja -1mVt aktiv quvvat uchun qabul qilingan. Quvvatning ...