Fotoelektrik qurilmalar

Fotoelektrik qurilmalar yorug'lik energiyasi ta'sirida o'z elektr xossalarini uzgartiradigan asboblarga fotoelementlar deyiladi. tashqi va ichki fotoeffekt shundan iboratki, yorug'lik oqimi fotokatodga kirib, unga uzining energiyani beradi va natijada fotoelektronemissiya ruy beradi. tashqi fotoeffektdan vakuumli va gaz tuldirilgan fotoelementlarda va fotoelektron kuchaytirgichlarda foydalaniladi. Ichki fotoeffekt shundayki, yorug'lik energiyasi ta'sirida bazi yarim o'tkazgichlarning ionlashadi, natijada yangi zaryad tashuvchilar hosil bo'lib, yarim o'tkazgichning o'tkazuvchanligi ortadi. Ichki fotoeffekt berkituvchi qatlamli fotoelementlarda va fotorezistorlarda foydalaniladi. 2.tashqi fotoeffektli fotoelement ichida vakuum hosil qilingan shisha kolbadan iborat. Eng keng tarkalgan kislorod-tseziyli fotoelement kolbasining ichki devori (=50% kismi) kumush qatlami bilan koplangan. Bu koplamaga tseziy oksidi surtiladi. Kumush qatlami va uni koplagan tseziy fotoelementining katodi bo'ladi. Nur katodga bemalol etib borishi uchun anod ingichka nikel simdan halqa shaklida kilinadi va kolbaning o'rtasiga urnatiladi. Gaz tuldirilgan (ionli) fotoelementlar fakat kislorod tseziyli bo'ladi. Ularda kolba ichi organ bilan tuldiriladi. Tok manbai ulanganda fotoelementning anodi va katodi orasida elektr maydoni vujudga. Rasm.1 umumiy ko'rinishi, fotoelektoron kuchaytirgichni ulanish sxemasi tashqi fotoelektronli fotoelementning VAXsi. If = f (Ua) f = sonst Kuchlanish uzgarmaganda esa tokning yorug'lik okimiga bog'liqligi yorug'lik xarakteristikasi deyiladi (v,g rasm). If = f (F) Ua = sonst. Ionli fotoelementda atomlarning ionlanishi hisobiga fototok ortadi. Fotoelementning sezgirligi bilan ifodalanadi. Elektronli fotoelement uchun S=20120 MKAMA, ionli fotoelement uchun esa S = 150250 MKAMA. Sezgirlikni oshirish uchun fotoelektron kuchaytirgichlar kullaniladi. Ulardagi fototok ikkilamchi elektron emissiya hisobiga kuchaytiriladi. Fotoelementda katod va anoddan tashqari bir kator dinod deyiladigan elementlarga joylashtiriladi. Ular 10-14 tagacha bo'lishi mumkin. Fotokuchaytirgich normal ishlashi uchun dinodlar orasidagi kuchlanishlar 50-150 V ga tengbo'lishi kerak. Nur ta'sirida chikan eliktronlar dinod D, ning elektr maydoni bilan kuchaytiriladi va unga urilib, ikkilamchi eliktron chikariladi va u A ga etgancha davom etadi.Ikkilamchi eliktronlar soniga nisbati ikkilamchi emissiya koeffitsenti =38 ga teng bo'ladi.Fotokuchaytirgichlar har xil avtomatik utash tizimlarida kullaniladi. Yoriglik bo'lmaganda yoki juda kichik yorglik oqimi natijasida poronelim toki hosil bo'ladi, lekin u juda kichikdir. Savol.1.Fotoeffekt deb nimaga aytiladi? 2.Fotoelementning VAXsi qanday? 3.fotoelimentning Lyumenamper xaraktiristikasi qanday? 4.Fotokuchaytirgichlarning ishlash prinsipi qanday? 2. Fotorezistorlar. yorug'lik nurlanish ta'sirida qarshiligini uzgartiradigan yarim o'tkazgichli asbobga fotorezistor deb ataladi. Fotorezistorlar ichki fotoelektr effekt asosida ishlaydi. yorug'lik ta'sirida bazi bir yarim o'tkazgichlarning qarshiligi bir necha un marta kamayishi zanjirdagi tokning kupayishiga olib keladi. Shisha, sapol,smodadan qilingan yo'pka taxtachaga yarim o'tkazgich qatlami surtiladi.Zanjirga urnatish uchun qatlamga kontaktlar yopishtriladi.Uni namlikdan saqlash uchun u shoffof tok bilan koplanadi.yorug'lik tushmaganda undan korongulik toki utadi. Bu tok radionurlar, kosmik nurlar va xususiy o'tkazuvchanlik hisobiga hosil bo'ladi.Fotorizistorga yoriglik ...