Mexanik energiya

Mexanik energiya. Mexanik energiya deb mexanik harakatlarning va o'zaro ta'sirlarning mikloriy o'lchoviga aytiladi. Sistemaning xrlatiga karab kinetik va potentsial energiyalar bo'ladi. Kinetik energiya. Sistemaning kinetik energiyasi deb uning mexanik harakat natijasida oladigan energiyasiga aytiladi. m massali jism F kuch ta'sirida xdrakatga keladi va V tezlik oladi. Natijada uning energiyasi kuch bajargan ishga teng miqdorda ortadi. v tezlik bilan harakatlanayotgan t massali jism kinetik energiyaga ega bo'ladi. Jismning kinetik energiyasi uning massasi va tezligi kvadrata kupaytmasining ikkiga bulinganiga teng. Potentsial energiya. Jismlar sistemasining potentsial energiyasi deb, ularning bir-biriga nisbatan joylashuviga va ular orasidagi o'zaro ta'sir kuchlarining xarakteriga boglsh bo'lgan energiyaga aytiladi. Aytaylik, jismlarning ta'siri biror maydonda ruy bermokda. Shu maydonda bajarilgan ish, jismning qanday traektoriya bilan harakatlanishiga emas, balki uning boshlang'ich va oxirgi xrlatla-riga bog'liq. bulsin. Bunday maydonga potentsial maydon, undagi kuchlarga esa konservativ kuchlar deyiladi. Potentsial maydondagi xar qanday jism potentsial energiya Yep ga ega bo'ladi. Yerdan A balandlikdagi jismning potentsial energiyasi. Yer sirtidan h balandlikka kutarilgan m massali jismning potentsial energiyasi ifoda yordamida aniklanadi. Balandlik h nolinchi satxdan hisoblansa, unda bo'ladi. Bu yerda g - erkin tushish tezlanishi, R= mg- ogarlik kuchi. ifodadan kurinib turibdiki, jismning potentsial energiyasi jism ogirlik kuchining h balandlikdan tushishda bajargan ishigateng. Energiya k,anday birlikda ulchanadi? yuqorida kurganimizdek, biror sistema energiyasiningo'zgarishi natijasida mexanik sistema ustida ish bajariladi va o'z navbatida bu yana energiyaning o'zgarishiga olib keladi. Shuning uchun mexanik ishga, energiya alma-shinuvini tavsiflovchi kattalik sifatida sharaladi. Yukrridagi xulosaga asoslanib, ish va energiyaning birliklari bir xil degan xulosaga kelish mumkin. Demak, energiyaning SI dagi birligi Joul (J) bo'ladi. Tula mexanik energiya. Sistemaning tula mexanik energiyasi deb, uning kinetik va potentsial energiyalarining yig'indisiga ayti-ladi Tula mexanik energiya saqlanadimi? Tula mexanik energiya sak,-lanadi, yani vaqt utishi bilan uzgarmaydi. yuqorida takidlanganidek, energiyaning saqlanish krnuni vak.tning bir jinsliligi natijasidir. Misol uchun h balandlik-dan tushayotgan jismning potentsial energiyasi uning ogarlik kuchiga bog'liq. bo'lib, tajriba kaysi vaqtda o'tkazilishiga mutlakr bog'liq. emas. Tabiatda bir turdagi energiyaning boshqasiga aylanishi ruy be-rib turadi. Bunga ishqalanish natijasida mexanik energiyaning is-siklik energiyasiga aylanishi misol bo'ladi. Tabiatda energiyaning saqlanish k.onuni bajariladimi? Utka-zilgan kuplab tajribalar, nazariy xulosalar energiyaning sakla-nish ^onunini katiy bajarilishini kursatadi. Fatsatgina tabiatda energiyaning bir turdan boshqasiga (masalan, mexanik energiya-dan issiqlik energiyasiga) aylanishi ruy beradi. Shuning uchun x.am bu k.onunga energiyaning sak^anish va aylanish k.onuni xdm deyiladi. U tabiatning asosiy k.onunlaridan bo'lib, nafaqat mak-raskopik, balki mikro jismlar sistemasi uchun x.am urinlidir. Shunday k.ilib, energiya u^ech k;achon ysholmaydi x,am, paydo xam bulmaydi. Ufatsat bir turdan boshqasiga aylanishi mumkin. ...