Po'latlarning klassifikatsiyasi va markalanishi

Po'latlarning klassifikatsiyasi va markalanishi. Reja Uglerodli pulatlar Uglerodli pulatlarli klassifikatsiyasi Pulatlarni markalanishi Tarkibida 2,14% gacha uglerod bo'lgan temir-uglerod kotishmalari uglerodli pulatlar deb atalati. Odatda, tarkibidagi uglerod miqdori 1,7% dan oshmaydigan pulatlar ishlab chikariladi, chunki uglerod miqdori 1,7% dan kupayib ketsa, pulat kuchli darajada qattiqlashadi murt bo'lib koladi, bunday pulatlarni esa amalda ishlatib bulmaydi. Sanoatda ishlab chikariladigan pulatlar ximiyaviy tarkibi jihatidan murakkab bo'lgan kotishmalardir. Ularda temir bilan ugleroddan tashqari, kupgina boshqa elementlar, masalan, Mn, Si, S, P, O, N, H, Cr, Ni, Cu va boshqalar xam bo'ladi. Bu kushimchalarning ba'zilari, masalan, Mn va Si pulatga ishlab chiqarishning texnologik xususiyatlari tufayli kushilib kolsa, ba'zilari(S,P,O,N,H) metalldan batamom chikarib yuborish imkoniyati yukligidan pulatda koladi, boshqa ba'zilari esa (Cr, Ni, Cu va boshqalar) pulatga tasodifiy sabablarga ko'ra aralashadi(rudadan utadi). Pulatdagi bu kushimchalar miqdorining oz-kupligi pulat ishlab chiqarish usullariga bog'liq bo'ladi. Uglerodli pulatlar mashina detallari, har xil konstruktsiyalar, o'lchov va kesuv asboblari hamda boshqalar tayyorlanadigan asosiy materialdir. Ma'lumki, xar qanday metall kltishmalarning tuzilishi va xossalarini, shu jumladan uglerodli pulatlarning tuzilishi va xossalari xam, termik ishlash yo'li bilan keng kulamda uzgartirish mumkin. Uglerodli pulatlarni termik ishlash ayniqsa samaralidir.Masalan, pulatlarni termik ishlash yo'li bilan ularning qattiqlik va puxtaligini 5-10 baravar oshirish mumkin. Ammo kotishmalar termik ishlaganda ularning xamma xossalari xam uzgaravermaydi. Ba'zi xossalar kotishmaning tuzilishiga bog'liq bo'ladi; kotishmani termik ishlab, bu xossalarni uzgartirsa bo'ladi. Ba'zi xossalar, masalan, elastiklik moduli (E) va siljish moduli (G) kotishmaning tarkibiga bog'liq bo'lib, tuzilishiga, amaliy jihatdan olganda, bog'liq bulmaydi va, demak, kotishmaga ishlov berilganda bu xossalar juda kam uzgaradi. Masalan, pulat termik ishlaganda uning elastiklik moduli 5% dan xam kam uzgaradi. Pulatdan tayyorlanadigan buyumlarning (detallarning) juda kupchiligida bikirlik xossalarigina bo'lishi kerak, chunki bunday buyumlarga ta'sir etadigan kuchlanishlar okuvchanlik chegarasidan ancha kichik bo'ladi. Demak, ularni ishlab, puxtalashga xojat kolmaydi. UGLERODLI PULATLARNING KLASSIFIKATSIYASI Uglerodli pulatlar,ishlatilish joyiga ko'ra , ikkita asosiy gruppaga - konstruktsion pulatlar gruppasi bilan asbobsozlik pulatlar gruppasiga bulinadi. Konstruktsion pulatlar tarkibida 0.02 dan 0.6% gacha uglerod bo'ladi. hozirgi vaqtda konstruktsion pulat sifatida tarkibida 0.8% uglerod bo'lgan pulat xam ishlatilmokda . konstruktsion pulatlar xalq xo'jaligining xilma-xil sohalarida keng kulamda ishlatiladi. Bunday pulatlar mashina va agregat detallari, qurilish konstruktsiyalari , temir yul transporti vositalari, rels , truba, sim va boshqa buyumlar ishlab chiqarish uchun asosiy materialdir. Uglerodli konstruktsion pulatlarga juda ko'p marka pulatlar-kozon pulatlar, utxona pulatlar, kuprik pulati, qurilish pulati, rels pulati va boshqa kupgina marka pulatlar kiradi. Uglerodli konstruktsion pulatlarning xammasiga nisbatan qo'yiladigan umumiy talablar mustahkamlik bilan plastiklik, huningdek, yaxshi texnologik xossalarga ega bo'lishdir. ...