О'zbekistonda neft va gaz sanoatini rivojlanishi

7. О'zbekistonda neft va gaz sanoatini rivojlanishi О'zbekiston respublikasida beshta neft va gazli xududlari bulib, bular kuyidagilar Farg'ona neft va gazli xududi (1872 y) Surxondaryo neft va gazli xududi (1933 y) Buxoro-Xiva neft va gazli xududi (1949 y) Janubiy-G'arbiy hisor neft va gazli xudud Ustyurt neft va gazli xudud 7.1 Farg'ona neft va gazli xududi Qadimgi greyk faylasufi va tarixchisi Plutarx Aleksandr Maksdonskiyning О'rta Osiyo Orqali Hindistonga harbiy yurishida eramizdan avvalgi (329 - 327 yil.) Oq suv (Amudaryo) daryosining oqimi bо'ylab kо'pgina joylarda hamda Moylisoyda (Farg'ona vodiysida) moysimon suyuqlik yer yuzasiga sirqibchiqib yotganligi xaqida yozib о'tgan. 1870 - 1872 yillarda faqat Farg'onavodiysida 200 ga yaqin neft manbaalari mavjud bо'lgan. 1883 - 1884 yillarda Farg'ona vodiysining Qamishboshi tumani Lakkon qishlog'ida qо'l bilan 1- 36 metrgacha 4 ta quduq qazilgan va ulardan sutkasiga 10 tonna neft qazib olingan. 1904 yilda Chimyonda 278 metrlik qidirish qudug'i qazildi va birinchi marta sanoat miqyosiga ega bо'lgan neft qazib olina boshlandi. О'sha yili Turkistonda birinchi marta neft koni sanoati tashkil etildi. 1904 yil О'zbekistonda neft koni sanoatini tashkil bо'lgan sana hisoblanadi. О'sha davrda chet el kapitali Farg'ona vodiysiga kirib kelgan edi. 1880 yilda SHо'r-suv maydonidan bо'rg'ulangan qidiruv qudug'idan sutkasiga 160 kg neft olindi. Qidiruv ishlari natijasida Farg'ona vodiysida Polvontosh, Janubiy Olamushuk, Xо'jaobod, Andijon va shu kabi konlar ochildi. 1921 yilda Chimyon konidan 2528 tonna, 1922 yilda 3312 tonna neft qazib olingan. 1923 yil 1 oktabrda Turkiston trest tashkiloti tuzilgan. 7.2 Surxondaryo neft va gazli xududi Surxondaryo vohasida 1933 yilda Xaudag maydonida birinchi izlash qudug'i qazildi va 1934 yil 6 fevralda 168 metr chuqurlikdagi gipsli ohaktosh qatlamida sutkasiga 100 tonna favvora neft olindi. О'sha yili yana 4 ta quduq qazilgan ammo quduqlar suv - neft tutash chegarasidan tashqarida tushganligi sababli mahsulot olinmagan. Keyinchalik qazilgan yana 4 ta quduqdan sutkasiga 75 - 100 tonna, dekabr oyida qazilgan yana oltita quduqdan 650 tonna neft olindi. 1935 yili Uchkizil maydonida qazilgan №1 quduqdan sutkasiga 100 m3 suv aralash neft olindi. Neft suyuqlikning 10 % ini tashkil qiladi. Surxondaryo vohasida eng birinchi ochilgan konlar Xoudag, Kо'kati, Lalmikor, Uchqizil keyingi yillarda Amudaryo, Mirshodi, Qо'shtor konlari ochildi. 7.3 Buxoro-Xiva neft va gazli xududi G'arbiy О'zbekistonda qidiruv - izlash ishlari 1949 yilda boshlanib, Setelantepa, Toshquduq, Jarkok, Saritosh, Qorovul bozor kabi bir qator konlar ochildi. Undan keyingi yillarda SHо'rtan, Shimoliy va G'arbiy Muborak, Zevarda, Pomuq, Alan gaz konlari, Shimoliy О'rtabо'loq, Quruq, Umid, Kо'kdumaloq kabi neft konlari ochildi. Hozirgi kunda bu konlar respublikada qazib olinayotgan neft ...