Tok manbaininng elektr yurituvchi kuchi va ichki qarshiligini aniqlash

TOK MANBAININNG ELEKTR YURITUVCHI KUCHI VA ICHKI QARSHILIGINI ANIQLASH Ishning maqsadi: Berk zanjir uchun qonunini o'rganish va Kirxgofning II qoidasini tajribada tekshirish. Kerakli asbob va qurilmalar: O'zgarmas tok manbai-akkumulyator yoki quruq element batareyasi, voltmetr, ampermetr, reostat, kalit va o'lovchi simlar. Nazariy qism Elektr zanjirida tok bo'lishi uchun, albatta, tashqi kuchlar (Kulon kuchi bundan istisno) zaryadni kuchirishda ish bajarishi zarur. Tashqi kuchlarga kimyoviy reaksiyada moddani musbat va manfiy ionlarga ajratuvchi, yarim o'tkazgichlarda teshiklar hosil qiluvchi va shu kabi kuchlar kiradi. Sodda qilib, tashqi kuchlarning hammasi elektr yurituvchi kuch deb ataladi. Uni quyidagicha ifodalash mumkin: (2.1) Bunda -elektr yurituvchi kuch; A-tashqi kuch q-zaryad. To'liq zanjir uchun qonuni tashqi (EYUK) kuch orqali qo'yidagicha ifodalash mumkin: (2.2) Ko'rinib turibdiki, butun zanjirdagi tok kuchi zanjirdagi EYUK ning shu zanjir to'liq qarshiligiga nisbatiga teng. Tok kuchi uch kattalikka ya'ni EYUKga zanjirning ichki va tashqi qismlarining qarshiliklari R va r ga bog'liq. Agar tok manbaining ichki qarshiligi zanjirning tashqi qismining qarshilidan juda kichik ( R r ) bo'lsa, ichki qarshilik tok kuchini sezilarli kamaytirmaydi. U holda tok manbaining qisqichlaridagi kuchlanish EYUK ga taxminan teng ya'ni (2.3) Endi zanjirning qarshiligini qo'yidagicha yozish mumkin: (2.4) Odatda tok manbaining ichki qarshiligi juda kichik bo'ladi, ya'ni R r. Bu holda ning U dan farqi foizning o'ndan bir ulishidan oshmaydi, shuning uchun EYUK ni o'lchash xatoligi kuchlanishni o'lchash xatoligiga teng. Tok manbaining ichki qarshiligini bevosita o'lchash mumkin. Buning uchun ampermetr va voltmetrning zanjir berk holatdagi ko'rsatishlari qayd qilinadi. EYUKni berk zanjir uchun qonuni ifodasidan topish mumkin. bu yerda (2.5) Bu yerda U=IR- tashqi zanjirning kuchlanishi. U holda tok manbaining ichki qarshiligini qo'yidagicha yozish mumkin: (2.6) Demak berk zanjirga ulangan tok manbaining EYUK va ichki qarshiligini tajribada aniqlangan natijalar asosida o'rganish hamda aniqlash mumkin ekan. Ishni bajarish tartibi 1-rasmdagi elektr sxemani yig'ing. Voltmetr yordamida tok manbaining EYUKsini ulchang (kalit ochiq holda). Kalit berk bo'lgan holda ampermetr va voltmetr ko'rsatishlarni 2.1-jadvalga yozib oling. Reostat surgichini harakatlantirib ampermetr va voltmetrning bir nechta ko'rsatishlari yozib olinadi. Tajribada topilgan natijalarga asosan r ni hisoblang. O'lchov asboblarining aniqlik sinfidan foydalanib tok manbaining EYUK va ichki qarshiligini o'lchashdagi nisbiy va absolyut xatoliklarini hisoblab toping. Tok manbaining EYUK va ichki qarshiligini o'lchash natijalarini jadvalga kiriting va yakuniy natijalarni quyidagicha hisoblab yozing. 2.1-jadval Nazorat savollari 1. Tok manbaining elektr yurituvchi kuchi deb nimaga aytiladi. Kuchlanishning EYUKdan qanday farqi bor. Nima uchun kalit uzuq va berk bo'lgan hollarda voltmetrning ko'rsatishlari har xil bo'ladi. ...