Termodinamika asoslari

Termodinamika asoslari. Reja 1.Kimyoviy termodinamika predmeti, umumiy tushunchalari. 2.Termodinamikaning birinchi =onuni. 3.Termodinamika birinchi =onunining matematik ifodasi. Termodinamika sizi grekcha therme - issi=lik va dinamis-kuch degan sizlardan olingan bilib, manosi issi=lik bilan boli= bilgan kuchlar (energiya) tirisidagi fan demakdir. Termodinamika teplotexnika fanining tara==iyoti asosida vujudga kelgan fan bilib, shozirgi va=tda u kipchilik fanlar =atori kimyo fanlari soshalarida sham keng =ilamda tatbi= etiladi. Termodinamika fanining vazifasi turli sistemalarning xossalarini va ularda sodir biladigan jarayonlarning moshiyatini irganishdan iboratdir. Termodinamika fanini mohiyatini yoritishda =ator tushunchalar va terminlardan foydalanishga tiri keladi.Shunday tushunchalardan dastlabkisi sistema tushunchasidir. Bosh=a jismlardan (atrof muhitdagi) shartli ravishda ajratilgan jismlar gurushini termodinamik sistema (=is=acha sistema) deb ataymiz. Tash=i mushit bilan energiya (issi=lik va ish kirinishida) va modda almashinuvchi sistemalar ochi= sistemalar, fa=at energiya almashinuvchilar -yopi=, energiya bilan sham,modda bilan sham almashmaydiganlar esa tash=i muhitdan tili= ajratilgan (izolyatsiyalangan) sistemalar deyiladi. Mushit bilan issi=lik va mexanik muvozanatda turuvchi yopi= sistemalarni =arab chi=amiz (sharorat va bosim sistemaning shamma =ismlarida va mushitda bir xil). Masalan,fizik yoki kimyoviy jarayonlar natijasida sistema bir sholatdan (boshlanich) bosh=asiga (oxirgi) itishi mumkin. Termodinamikada itish tezliklari kirib chi=ilmaydi, shuning uchun sham va=t (demak, fazoviy koordinatalar sham) termodinamik munosabatlarga kirmaydi. Sistemaning fizik va kimyoviy xossalari tiplami shu sistemaning sholati deb ataladi. Bu xossalardan birortasi izgarishi bosh=alarining sham izgarishiga sabab biladi, chunki ular turli =onuniyatlar asosida izaro bolangan. Sistemaning iz-izicha izgara oladigan parametrlar musta=il izgaruvchilari deyiladi. Turli holatda ularning soni turlicha bilishi mumkin. Agar malum massalik biror gazni kuzatsak, uning holati ikkita musta=il izgaruvchi - v va t yoki p va t ga boli= biladi. Agar musta=il izgaruvchilar =iymati izgarmas bilsa, sistemaning termodinamik xossalarida xech =anday izgarish shosil bilmaydi. Masala shartida malum bir =iymatni =ayd etuvchi izgaruvchan kattalikka parametr deyiladi. Termodinamikada parametrlar sistemaning holatini ifodalash uchun xizmat =iladi. Щarorat (t), bosim (p) va xajm (v) parametrlardir. Sistemaning boshlanich sholatidan oxirgisiga itishi =anday sholatda sodir bilishidan =atiy nazar istalgan parametrning izgaruvchanligi shundayligicha =oladi. Щolat parametrlari izaro bolangan. Ular orasidagi bolanish sholat tenglamasi or=ali ifodalanadi. Termodinamikada ideal gazning sholat tenglamasi keng =illaniladi: pVnRT bu yerda n-gazning mollar soni, R-universal gaz doimiysi. Termodinamikada =illaniladtgan asosiy tushunchalardan biri jarayon tushunchasidir. Jaryon tushunchasi alohida olingan sistemalarning holatini izgarishini ifodalovchi tushunchadir. Termodinamik jarayonlar tirt xil bilib, ular =uyidagilardir; izobarik, izoxorik, izotermik va adiabatik jarayonlar.Bu jarayonlar sha=ida umumiy kurs bilan tanishish davomida batafsil ma'lumotlarga ega bilasiz. Termodinamikaning birinchi =onuni. Tash=i muhitdan tili= ajratilgan sistemalar energiyasining sa=lanish =onuniga termodinamikaning birinchi =onuni deyiladi. Bu =onunni rus olimi M.V.Lomonosov tomonidan 1748 yilda bayon etilgan ...