Elektroexnika va sxemotexnika o'quv qo'llanma

O'zbekiston ALOQA VA AXBOROTLAShTIRISh AGYeNTLIGI Toshkent AXBOROT TYeXNOLOGIYaLARI UNIVYeRSITYeTI ══ X.K. ARIPOV, A.M. ABDULLAYeV, N.B. ALIMOVA ELYeKTRONIKA VA SXYeMOTYeXNIKA 5521900 Informatika va axborot texnologiyasi 5523600 Elektron tijorat 5523500 Axborot xavfsizligi 552200 Telekommunikatsiya 5522100 televideniye, radioaloqa va radioeshittirish 552200 Radiotexnika 5140900 Kasb ta'limi (telekommunikatsiya) 5521900 Kasb ta'limi (informatika va axborot texnologiyalari) yo'nalishlarida ta'lim olayotgan bakalavrlar uchun o'quv qo'llanma Toshkent - 2008 X.K. Aripov, A.M. Abdullaev, N.B. Alimova. Elektronika va sxemotexnika. O'quv qo'llanma - Toshkent: TATU, 2008, 137 b, 2007-2008 o'quv yili rejasi Taqrizchilar: Sh.Z. Tadjibaev, texnika fanlari nomzodi, dotsent R.K. Karimov, texnika fanlari nomzodi, dotsent O'quv qo'llanmada yarimo'tkazgichli elektronika qurilmalarining negiz elementlari ko'rib chiqilgan. Diodlar, tranzistorlarning sinflanishi, volt - amper va boshqa xarakteristikalari, asosiy ulanish sxemalari va ularni turli ishchi rejimlarida aniq bir qurilmalarda qo'llanilish xossalari keltirilgan. Analog va raqamli qurilmalarning yasalish prinsiplariga alohida etibor qaratilgan. Ularning ishlashining matematik ifodalash usullari, hamda berilgan texnik ko'rsatgichlarga ega bo'lgan qurilmalarni analiz va sintez asoslari keltirilgan. Elektron asboblar va analog va raqamli sxemotexnika qurilmalarining bazilarining asosiy xarakteristika va parametrlarini aniqlashga imkon beradigan laboratoriya ishlari keltirilgan. O'quv qo'llanma tegishli yo'nalishlarda ta'lim olayotgan talabalar uchun mo'ljallangan. © Toshkent axborot texnologiyalari universiteti nashri, 2008 2 ══ KIRISh Elektronika - elektronlarni elektr maydoni bilan ta'sirini va axborot uzatish, qayta ishlash va saqlashda qo'llaniladigan elektron asbob va qurilmalarni yaratish usullarini o'rganish bilan shug'ullanadigan fan. Elektronika, avvalambor inson jamiyatining axborotga bo'lgan talablarini qondirishga mo'ljallangan. Ishlab chiqarish kuchlarining va ishlab chiqarish munosabatlarining rivojlanishi texnika va texnologiyaning yangi turlarini yaratishga asoslangan va axborot vositalarining rivojlanishi bilan kuchli ravishda bog'liq. Insonlar o'rtasidagi axborot almashish qurilmalarining rivojlanish tarixi bir necha bosqichlardan iborat: harakat va mimika, tovush, yozuv, kitob bosmasi, elektronika. Hozirgi kunda axborot uzatish, qayta ishlash va saqlash qurilmalarining barchasi inson jamiyati tomonidan ishlatilmoqda. Axborot uzatishning yangi usuliga o'tish doim jamiyatda ishlab chiqarish kuchlarini keskin o'sishiga olib kelgan. Elektronika uzoq masofalarga uzatilayotgan axborotning uzatish tezligi va hajmini keskin orttirdi. Elektronika rivojlanish jaaryonida to'rt bosqichni bosib o'tdi. Birinchi bosqich 1895 yilda A.S. Popov tomonidan simsiz telegraf - radio ixtiro qilinishi bilan boshlandi. Bu davrdagi aloqa qurilmalari passiv elementlardan: simlar, induktivlik g'altaklari, magnitlar, rezistorlar, kondensatorlar, elektromexanik qurilmalar (almashlab ulagichlar, rele va boshqalar) dan iborat edi. Ikkinchi bosqich 1906 yili L.de Forest tomonidan birinchi aktiv elektron asbob - triod lampasining yaratilishi bilan boshlandi. Triod - elektr signallarini turli o'zgartirish usullariga ega bo'lgan, asosan - quvvat kuchaytirish xossasiga ega bo'lgan birinchi aktiv elektron asbob bo'ldi. Kuchsiz signallarni elektron lampalari yordamida kuchaytirish hisobiga telefon orqali suhbatlarni uzoq masofalarga uzatish ...