Motivatsiyaning psixologik nazariyalari

Motivatsiyaning psixologik nazariyalari RYeJA: MOTIVATSIYANING NAZARIYaLARI XILMA-XILLIGI MOTIVATSIYANING mehnat SAMARADORLIGINI TA'MINLASh NAZARIYaSI Antik va o'rta asrlarda Ratsional irratsional Motivatsiyaning ratsional nazariyasi Aristotel va boshqa grek faylasuflari faoliyatiga bog'liqdir. Inson har bir harakatni aqlga tayanib amalga oshiradi. Inson o'z aqli tufayli iroda va erkinlikka ega, maqsad qo'yadi va uni amalga oshiradi. Motivatsiyaning irratsional nazariyasi Ko'proq jonivorlar xulq-atvoriga xosligi qayd etilib, erkin emas, aqlsiz, yashirin va anglashilmagan kuchlar boshqaradi, Ular esa organik ehtiyojlar bilan bog'liq. Vundt 1874 Djeyms 1890 Mak-Daugoll 1908 Ax 1910 Freyd 1900-1915 Torndayk 1898 Pavlov 1927 Darvin 1859 Qaror qabul qilish va avtomatlar nazariyasi Motivatsiyaning birinchi ilmiy nazariyasi 17-18 asrda yaratilgan bo'lib, u qaror qabul qilish va avtomat nazariyasi deb nomlanadi. Qaror qabul qilish nazariyasi insonning ratsional xulq-atvori asosida tushuntiriladi. Avtomat nazariyasi hayvonlarning irratsional xulq-atvori asosida tushuntirladi. Birinchi nazariya, xulq-atvorni matematik bilimlardan foydalanib tushuntiriladi. U insonning iqtisoddagi tanlash muammosini ko'rib chiqdi. Avtomat nazariyasini vujudga kelishi va rivojlanishi mexanikaning yutuqlari bilan bog'liqdir. Uning markazini reflekslar nazariyasi belgilaydi. Refleks tirik organizmning tashqi ta'sirlarga tug'ma mexanik javobidir. Motivatsiyaning tabiiy ilmiy nazariyasi 19-asrning ikkinchi yarmida shakllantirilgan bo'lib, unda inson xulq-atvorini instiktlar asosida ko'rib chiqishni tavsiya etgan. Ch.Darvin buning asosiy vakili hisoblanib, uning g'oyasicha inson va hayvon ehtiyojlari va xulq-atvorida o'xshash jihatlar borligi qayd etilib, eng asosiysi esa instiktlar va emotsional-ekspressiv ifodalar hisoblanadi. Biologik nazariyasi Asosiy vakillari: Z.Freyd va V.Makdugall Freyd o'z nazariyasi bitta instiktni hayot (instikti-libido), so'ngra o'lim instinktini kiritdi. Motivatsiya nazariyalari Mazmuniy nazariya (Maslou, Gertsberg, MakKlelland va boshq.); Protsessual nazariya (Vrum va boshqalar); Insonning mehnatga munosabatida asoslanadi nazariya (Makgregor, Ouchi). A. Maslou Fiziologik ehtiyojlar (1-darajali ); Xavfsizlikka ehtiyoj (2-darajali); Sotsial ehtiyojlar (3-darajali); Hurmatga va o'zini o'zi etirof ettirishga ehtiyoj (4-darajali); O'zini o'zi ifodalashga ehtiyoj (5-darajali). A.Maslou nazariyasi asosida yotuvchi asosiy g'oya: Ehtiyojlar birlamchi va ikkilamchi bo'lib, ular ahamiyatiga ko'ra besh darajaga ega; Ehtiyojlar ierarxiyasining eng quyi qondirilganlikgi inson xulq-atvorini belgilaydi; Ehtiyoj qondirilgandan so'ngra uning motivlashtiruvchi ta'siri yo'qoladi. Darajasiga ko'ra ehtiyojlarning qondirilish darajasi : - 1-daraja- 85%; - 2-daraja - 70%; - 3-daraja - 50%; - 4-daraja - 40% -5-daraja - 10%. Maslouning nazariyasini D. MakKlelland rivojlantirdi F. Gertsberg nazariyasi Ehtiyojlar gigiyenik (maosh o'lchami, mehnat sharoiti, shaxslararo munosabat , nazorat xarakteri) va motivlashtiruvchi omillar(muvaffaqiyatni sezishi, xizmat bo'yicha ko'tarilishi, etirof etilishi, masuliliyatlilik, o'sish imkoniyatlari); gigiyenik omillarning mavjudligi ishdan qoniqish imkoniyatini rivojlanishini bermaydi; Erishish motivatsiyasi uchun motivlashtirish omillar ta'sirini ta'minlash zarur; Qo'l ostidagilarda samarali motivatsiyasi uchun rahbar ishning mohiyatiga kirib borishi zarur. F. Gertsberg nazariyasi V.Vrumning protsessual nazariyasi Motivatsiyaning X va Y nazariyasi Nazariyaning asoschisi ...