Sharq mutafakkirlarining psixologik g'oyalari

Sharq mutafakkirlarining psixologik g'oyalari O'rta asrlarda markaziy Osiyo mutafakkirlaridan Abu Nasr Forobiy, Abu Rayxon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Yusuf Xos Hojib, Alisher Navoiy , Sharq mutafakkirlaridan Ar Roziy, Jaloliddin Rumiy va boshqa ko'plab qomusiy olimlar o'zlarining asarlarida insonning ruhiy tuzilishiga oid fikrlarni yozib qoldirganlar. «sof arab-musulmon falsafasi» - mashshoiyunlar Demokritning empirik tabiatshunoslik falsafasi yo'nalishidagi - tabiiyunlar amaliy siyosat, davlat va axloq falsafasi mantiqshunoslik va hozirgi semantik mantiq falsafasi yo'nalishidagi falsafa fan, falsafiy va diniy ta'limotlarni qiyosiy o'rganuvchilar Abu Bakr Muhammad Ibn Zakariyo ar-Roziy 864-925 yillar Eronning Ray shahrida dunyoga kelgan Ray va Bag'dod shaharlarida o'qigan Ray va Bag'dod shifoxonalarini boshqaradi tabobatga, kimyoga, falsafaga, mantiqqa, etikaga, ilohiyotga, astronomiyaga, fizikaga oid 184 ta asar qoldirgan 61 tasi etib kelgan Real dunyo tuzilishi Roziy inson aql-idrokining qudratiga yuqori baho berib, insonni tabiatdagi predmet va hodisalarning mohiyatini bilishda benihoya qudratga ega, deb takidlaydi. Uning falsafiy ta'limoti bo'yicha, inson o'zining aql va tafakkur qobiliyati bilan butun hayvonot dunyosidan farq qiladi. Inson dunyo hodisalarini bilishda o'z sezgi va idrok ko'rsatmalariga tayanishi va aqliy qobiliyatiga ishonishi lozim. Abu Hamid Muhammad Ibn Muhammad al-G'ozzoliy 1058-11 Tus shahrida kosib oilasida dunyoga keladi Nishopurda, Bag'dodda ta'lim oladi «Nizomiya» madrasasida islom huquqi - fiqhdan, mantiq va falsafadan dars beradi «Fadoix al-Botiniya», «Al-Qismoi-al-Mustaqil», «Hujjatul-Haq», «Mufasi-ul-Xilof» va «Ad-Diras al-Marg'um» Abu Nasr Ibn Muhammad al-Forobiy (870-950) Sirdaryo bo'yidagi Forob qishlog'ida tug'iladi Shosh, Samarqand , Buxoro va Bag'dodda taxsil oladi 160 dan ortiq asarlar yozgan Bag'dodda yashab ijod qiladi Damashqda vafot etadi. U yaratgan asarlarni ularning xarakteriga qarab ikki guruhga ajratish mumkin 1- qadimgi yunon tabiatshunos olimlari va faylasuflari ilmiy merosini o'rganish, tarjima qilish va sharhlashga oid asarlar 2- O'rta asr fanining tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-siyosiy va falsafiy masalalariga oid risolalar. 1- Aristotelning «Kategoriyalar», «Ikkinchi analitika», «Topika», «Poetika», «Ritorika», «Sofistika» va shu kabi asarlariga yozilgan sharhlar 2- «Ixso-al-ulum», «Hikmat asoslari», «Aristotel «Mantig'»ining talqinlari», «Katta musiqa kitobi», «Assiyosat al-madaniy», «Mantiqqa kirish», «Vakuum haqida», «Fozil odamlar shahri» U inson bilishi jarayonini ikki bosqichga bo'lib, bu bosqichlarning o'zaro bog'liqligini, aqliy bilim hissiy bilishsiz yuzaga kelmasligini alohida takidlaydi. U inson bilish jarayonining bu bosqichlarini insondagi «tashqi quvvat» va «ichki quvvat»lar bilan izohlaydi. «Tashqi quvvatlar» bevosita tashqi ta'sirlar orqali sezgi a'zolarida vujudga keladigan sezgilardir. Ular 5 turli: teri-badan sezgisi, tam bilish sezgisi, hid bilish sezgisi, eshitish sezgisi, ko'rish sezgisi. hissiy bilish («quvvat hissiya»), deb nomlaydi «Ichki quvvat»ga esa u esda olib qolish (xotira), xayol (tasavvur), his-tuyg'u nutq (fikrlash) «quvvatlari»ni kiritadi. «Ichki quvvat» deganda u insonning aqliy bilish bosqichini tushunadi. Asarlaridagi fikrlari ...