Xarakter aksentuatsiyasi

Xarakter aksentuatsiyasi Xarakter aksentuatsiyasi-Lotinchada «accentus»- «urg'u» degan ma'noni anglatib,xarakter (shaxs) ning ayriM xususiyatlari klinik normadan oshib ketgan holatini bildiradi.Bunda aksentuatsiya garchi psixik buzilish sifatida qaralmasa ham,Ular o'rtasidagi o'xshashliklar o'zaro aloqa mavjudligidan dalolat beradi. Aksentuatsiya tushunchasining kelib chiqishi Aksentuatsiya tushunchasi ilk bor 1964-yilda nemis psixiatri Karl Leongard tomonidan «Normal va patologik shaxslar» nomli asarda tilga olingan.U bu tushunchani «aksentuatsiyalangan shaxs» va «shaxs aksentuatsiyalangan jihati» kabi birikmalarda ishlatadi. Leongard aksentuatsiyalarni noqulay sharoitda patologiyaga aylanuvchi shaxsning o'ziga xos individual jihati sifatida ta'riflaydi.Asarda olim «Berlinning 50 % aholisi-aksentuatsiyalangan shaxslar,50 % aholisi standart tipdagi insonlar» deya keltirub o'tadi. AksEntuatsiya tushunchasining rivojlanishi 1977-yilda A.Y.Lichko Leongard ishlari va P.B.Gannushkinning psixopatiyalar klassifikatsiyalari asosida aksentuatsiyani «shaxs» tushunchasidan ko'ra ko'proq «xarakter» tushunchasiga bog'lab o'rganish kerakligini ta'kidlab o'tdi.Bunga sabab shaxsning juda ham ko'p qirrali ekanligi va aksentuatsiya boshqa qirralarda ham uchrashi,natijada uni ajratish mushkullik qilishi bo'ldi. Shaxsiyat buzilishiga oid kasalliklar va aksentuatsiya Xarakter aksentuatsiyasi ko'l hollar shaxsiyat buzilishiga oid kasalliklar bilan o'xshash,deya talqin qilinadi,ammo xarakter aksentuatsiyadan farqli o'laroq shaxsiyat buzilishlari quyidagi xususiyatlarga ega bo'ladi: Hayotning har bir sohasiga ta'sir qilish Asosiy vaqt davomida stabillik Sotsial dezadaptatsiya Xarakter aksentuatsiyasi turlari Y.Lichko aksentuatsiyaning 2 xil turini ajratadi: Ochiq aksentuatsiya-normal holatning eng chekka darajasi hisoblanadi.Bu aksentuatsiya turi butun hayot davomida saqlanib qoladi va namoyon bo'ladi.Insonda shaxsga oid jarohatlar bo'lmaganda ham patologiyaning o'rni to'ldirilmaydi. Yopiq aksentuatsiya-normaning odatiy holatda namoyon bo'lishi.Xarakterning aksentuatsiyalangan jihatlari psixik jarohatlar sabab namoyon bo'lishi mumkin,ammo u sotsial dezadaptatsiyaga olib kelmaydi. Xarakter aksentuatsiyasi tiplari Xarakter aksentuatsiyasi bo'yicha izlanishlar natijasida uning bir nechta tiplari farqlangan va o'rganilgan.Ilk aksentuatsiyaga oid tipologiyani 1968-yilda Karl Leongard yaratgan bo'lib,u ,asosan ,12 xil tipdan iborat bo'lgan. Affektiv-labil Qoloq Affektiv-ekzaltirlangan Introvert Qo'zg'aluvchan havotirli Demonstrativ Ekstravert Distim Emotiv Pedantik Gipertim Xarakter aksentuatsiyasi tipologiyasi 1977-yilda A.Y.Lichko ham o'z aksentuatsiya tipologiyasini ishlab chiqqan,ammo uning tipologiyasi o'ziga xos bo'lib,faqatgina o'smirlar uchun ishlab chiqilgan edi: Epileptik Psixoastenik Isterik Konform Gipertim Psixonevrotik Sikloid Beqaror Shizoid Sensitiv Xarakter aksentuatsiyasi tipologiyasi Karl Leongard bo'yicha aksentuatsiya tiplariga quyidagicha ta'riflar berish mumkin: gipertim- faoliyatga va tajribaga intilish, nekbinlik, omadga e'tibor berish; distim - axloqiy jihatlarni, his-tuyg'ularni va qo'rquvni ta'kidlaydigan ichki holat, muvaffaqiyatsizlikka e'tibor berish; affektiv-labil (kuchli ifodalanganda siklotimik) - gipertim va distim holatlarning davriy o'zgarishi; affektiv-ekzaltir - ilhom, his-tuyg'ularning kuchli ekanligi havotirli - qo'rqoqlik,, kamtarlik emotiv - mehribonlik, qo'rquv, rahm-shafqat. Xarakter aksentuatsiyasi tipologiyasi Demonstrativ - o'ziga ishonch, bema'nilik, maqtanish, yolg'onchilik, xushomadgo'ylik, standart sifatida o'zining «Men»iga e'tibor qaratish; shu bilan birga boshqalarga moslasha olish qobiliyati (o'z-o'zidan «bosh tortish» ), artistlik; Pedantik - qat'iyatsizlik, vijdonlilik, puxtalik,gipoxondriya, o'zining ideallarga mos kelmasligidan qo'rqish; Qoloq ...