Etnopsixologik tadqiqotlarni sobiq ittifoq olimlari tomonidan o'rganilishi

R e j a: 1. XX asr 20- 40 yillarida o'rganilishi. 2. Prof. G. Shpetning etnopsixologiya predmeti haqidagi qarashlari. 3. Etnopsixologiyaning katagonga uchrash sabablari . 4. 60- yil o'rtalarida etnopsixologiya muammolariga oid utgan mulohazalar. 5. Tarafdorlar va muxoliblar. Etnopsixologiya muammolarini o'rganishda 20-30 yillari bir muncha jonlanish bulsa xam lekin bu masalani o'rganishdagi subyektivizm va ayrim g'arb olimlarining irkchilik va milatchilik nazariyalari bu fanning keng jamoatchilik oldida obrusizlantirib, fanning rivojiga soya solib kuygan edi. Shuning uchun xam bizda 30-yillarning o'rtalariga kelib Etnopsixologiya, Milliy psixologiya , milliy xarakter , milliy psixologik qiyofa terminlari fakat manfiy manoda ishlatiladigan bo'lib koldi. Shuning uchun xam bu masalani o'rganishda yaqin davrlargacha yaxshi diqqat- etibor bermasdan kelindi. Etnopsixologik tadqiqotlarning ikkinchi bosqichi, asosan, 60- yillardan boshlandi. Ijtimoiy- siyosiy hayotda bo'lgan katta o'zgarishlar, milliy ongning o'sishi, millatlararo integratsiyaning kuchayishi natijasida etnopsixologik xususiyatlarni o'rganishga bo'lgan kizikish bir muncha kuchaydi. Buning natijasi ularok milliy psixologik xususiyatlarni urganayotgan olimlarimizning bir kancha mazmuni, kizikarli va muammoli ilmiy makolalari, kitoblari nashr etildi. Bir kator etiborli ilmiy jurnallardan millat va uning psixologik xususiyatlari to'g'risida olimlarning bahs-mulohazalari tashkil etildi. ayniqsa, 1966-1970 yillar ichida voprosi istoriya jurnalida tanlanib va uning belgilari to'g'risida olimlarning muboxasasi uyushtirildi. Bu muboxasada fanning turli jabhalarida ish olib borayotgan mutaxassislar, tadqiqotchilar faol ishtirok etishdi. Muboxasada bahs asosan millatning psixologik qiyofasi to'g'risida bordi. bo'lib utgan bahs munozaralar olimlarimizning etnik psixologiya va milliy psixologik qiyofada masalalariga kizikib karayotganliklari malum buldi .shuning bilan birga muboxasa milliy vokeylikdagi hodisalar, milliy psixologik qiyofani tushunishda olimlarimiz o'rtasida turli qarashlar va yondashishlar borligini; xatto terminologik chalkashliklar, noanikliklar mavjudligini kursatadi. bo'lib utgan muxobasa katnashuvchilarni shartli ravishda ikki guruhga bo'lish mumkin. Birinchi guruh katnashchilari etnopsixologiya xususiyatlarni ijtimoiy psixologiyaning real vokeligi va millatning belgisi sifatida tan olishdi. Bular: A. G. Arev, M. S. Arutyunyan, M. V. Voxidov, A. N. Goryacheva, M. S. Junusov, A. Sobirov va boshqalar. Ikkinchi guruh vakillari esa, etnopsixologik xususiyatlarni ijtimoiy vokelik sifatida mavjudligini inkor etadi.Bular: T. Yu. Burlistrova, S. T. Kaltaxyan, V. I. Kozlov, P. M. Rogachev, M. A. Sverdlin va boshqalar. Etnopsixologik xususiyatlar va uning asosiy elementi - milliy- psixologik qiyofani millat belgisi sifatida o'rganish muxoliflaridan P. M. Rogochev va M. A. Sverdlinlarning fikricha, bu tushunchalar milliy munosabatlar analiziga mujmallik beradi va sotsiologiyadagi asosiy tushuncha sinfiylik va internatsionallikka soya soladi. S.T.Kaltaxchyanni fikriga ko'ra, agar milliy psixologiyani millatining belgilaridan biri sifatida kabul kilinadigan bulsa, u vaqtda millatni ijtimoiy- tarixiy hodisa sifatida emas, tabiiy va doimiy uzgarmas hodisa sifatida etirof etishga to'g'ri keladi. Muboxasada katnashgan T. Burmistrova xam ...