Ijodiy xayol aqliy faoliyatning muhim komponenti

Reja : Xayol to'g'risida umumiy tushuncha. Xayol obrazlarini yaratish usullari. poeziya va uning psixologik ta'siri. Sharq mutafakkirlarining psixologik qarashlari. nutqiy imkoniyatlar asosan mantikiy tafakkur va verbal muloqotlarning tamoyillariga asoslanadi. Shunday ekan bu utkinchi emas. Demak yangi badiiy obrazlarning yaratishning mantikiy- diskret va konstentual aloqalarga asoslangan holda emas balki verbal materiallarnig yangi tashkiliy troplariga asoslanadi. Sheriyatdagi troplar hissiyotdagi ikki xil ko'rinishdagi, inson ko'rinishini bildirsa, psixologiyada kyubi-rasm topishmogi, masalan, turmush urtok yoki kaynona, sifatida taniklidir. Bunday rasmlarda, turli xil hissiyotlar ketma-ketdir, (chunki oldinlar ko'rinishini keyin 2 ko'rinishini idrok kilamiz), yani simult taqqoslash kiyos bo'ladi. Masalan, Andrey Voznesenskiyning «Yuzidagi kuz qarashlari motosikl singari kurinadi…»degan iborasida o'quvchi xam motosikl qarashlarni idrok etadi. Shuning uchun xam simult idrok oqibatida ikki xil obraz o'quvchi tasavvurida jonlanadi, yani aloqalar va obrazlar birligi kengayadi. Shunga bu ishni ko'rinish bilan tom manodagi aloqa urnatiladi. Masalan: lablarning atirgul gunchasi sifatida yoki kuzlarning yulduz porlashi sifatidagi uxshatishlar. Kolgan boshqa uxshatishlar tasavvur boyliklariga bog'liq bo'ladi. Lekin tajribalar shuni kursatdiki, so'zlarning doimiy muntazam ishlatilishini ularning badiiyligiga ta'sir kursatadi. Shunda mazkur uxshatmalar oddiy obraz sifatida kabul kilinadi, o'z badiiyligini yukotadi. Sheriyatda esa obrazlarning badiiyligi natijasida, so'zlarning ishlatilishi manosida verbal mantikiy kontekstni yo'qotishga olib kelishini takidlab utgan. Shuning uchun shoiralardan birlamchi ko'rinishiga, yani saykallangan so'zlarning dastlabki boyligi asosida noan'anaviy kontekstga bog'lanishlari zarur hisoblanadi. Masalaning ikkinchi tomonidan kutilmagan, original uxshatmalar asosida predmet yoki vokeliklarning noeffektiv tarzda obrazlarning kiyoslari ahamiyatiga ega. Bu vaziyatda yani hissiy tasavvurlarning bog'liqligi bo'lmaganida, birgalikdagi bog'liqlik effektlari kabul qilinishi xam mumkin. Lekin o'quvchi nafaqat mantikiy, balki estetik baho asosidagi muammolarning olib borgan tadqiqotlaridan xayratga tushish mumkin. hozirgi davrga kelib, miyaning mantikiy yarim oy millarining ijodkorlari bilan hissiy berilishlar o'rtasida bog'liqliklar mavjud emasligi aniklandi. Yani musiqashunoslar bilan rassomlarning chap miya yarimsharlarining shikastlanganligi asosida lozim bo'lgan natija olinmasligi mumkin. Shoiraning chap miya lingiomiyasi olib tashlanganda shoirlik qobiliyatini yukotganligi, matematikning esa masalalarni yechishdagi mantikiy fikrlash qobiliyatlarini yukotganligi aniqlangan. Oxirgi yillarda esa neytronlar va neytronlararo aloqalarning o'rtasidagi tavofutlar aniqlangan. Nixoyat ijodiy fikrlarning kontekstual aloqalariga doir uruch bo'lgan testlar chikarilganligi va ularning hayotiy sharoitlaridan farq kilgan holda tahlil qilish lozimligi takidlangan. Tajriba kilinayotganlardan kundalik jihozlarning foydalanishdagi kuprok usullaridan foydalanishlari yuzasidan suralganligi tavsiya kilindi. Xar bir jihoz natijasi ularok an'anaviy manosi isbotini topgan bulsa, yani dazmol fakat dazmollashga mo'ljallangan, mix kokish uchun emas, hamisha shu narsa bilan mix koksa bulsa xam, fakat kiyim-kechak dazmollanadi, degan fikr turgunlashtirilgan. Shuni inobatga olish kerakki, mazkur predmetlarning ahamiyatining turli-tumanligi bilan bir katorda o'zaro muvofikligi xam xarakterlanishi lozim, kaysiki obrazli konteks asosida. baholashning boshqa ...