Inson ehtiyojlarining tipologiyasi

Reja: 1. Murrayning inson ehtiyojlari reyestri 2. Maslowning taklif etgan ehtiyojlar iyerarxiyasi 3. Rokeach va uni izdoshlarining taklif etgan qadriyatlar reyestri Farovonlik har bir ehtiyojni qondirish uchun ne'matlarning mavjud bo'lishini anglatadi. Tabiiyki, ehtiyojlar reyestrini ishlab chiqish va uni mavjud ne'matlar bilan taqqoslash maqsadga muvofiq bo'lar edi. Bu yerda ne'mat so'zi maxsus ahamiyat kasb etadi. Bu yerda ne'mat deganda oddiy jismlar yoki xizmatlar emas, balki sevgi, nufuz va shu kabi mavhum, ijtimoiy yoki psixologik omillar ham tushuniladi. Bunday yondashuv H.Murray, A.Maslow, M.Rokeach hamda chet, Nyuman va Grosslarning eng yangi tadqiqotlarida bayon etilgan. 1. Murrayning inson ehtiyojlari reyestri Murray individning ehtiyojlarini quyidagi to'rt mezonga ko'ra tasniflovchi ancha tartiblangan reyestrini keltiradi: kelib chiqishi fiziologik yoki fiziologik bo'lmagan birlamchi va ikkilamchi ehtiyojlar; obyekti individni o'ziga tortishi yoki uni o'zidan itaruvchi ijobiy va salbiy ehtiyojlar; ehtiyojning haqiqiy yoki xayoldagi xulq-atvorni belgilashiga ko'ra yaqqol va latent ehtiyojlar; individning retrospektiv jarayonlari bilan bog'liqligiga ko'ra anglangan yoki anglanmagan ehtiyojlar. Murray o'z reyeyestrida shu mezonlar asosida ehtiyojlarning 37 xilini keltiradi. Murrayning fikricha, ehtiyojlar barcha kishilarda bir xil, biroq u yoki bu ehtiyojlar turli kishilar uchun shaxsiy va muhit omillarining ta'siriga ko'ra turlicha namoyon bo'lishi mumkin. Ehtiyojlar ichki va tashqi stimullar tomonidan vujudga kelishi va turli paytlarda kuchli yoki kuchsiz bo'lishi mumkin. Ehtiyojlar uch xil holatda bo'ladi: [1] refraktor holat, bunda ehtiyojning uyg'onishiga hech qanday stimul ta'sir qilmaydi; [2] ishontiruchi holat, bunda ehtiyoj passiv bo'lsada, biroq uni qo'zg'atish mumkin; 3) faol holat, bunda organizmning xulq-atvorini shu ehtiyoj belgilaydi (H.Murray). Shunday qilib, marketing sohasidagi faoliyat his qilinadigan ehtiyojlarga bevosita ta'sir ko'rsatishi mumkin. 2. Maslowning taklif etgan ehtiyojlar iyerarxiyasi Psixologlar tomonidan inson motivasiyasining bir qator nazariyalari yaratilgan. Ularning orasida Z.Freydning Motivasiya nazariyasi va A.Maslouning Ehtiyojlar iyerarxiyasi nazariyalari mashhurdir. Olimlarning fikricha, har qanday motivasiya zamirida ehtiyoj yotadi. Ehtiyoj - bu individ rivojlanishi va faol darajada o'zini namoyon qilishining sharoitlarga bog'liq bo'lgan omilidir. Ehtiyojlarni biologik, fiziologik, psixologik hamda ijtimoiy ko'rinishlarda farqlash mumkin. Z.Freydning fikricha, odamlar o'z xulqlarini shakllantiradigan real ruhiy kuchlarni anglamaydilar. Yosh ulg'aygan sayin mayllarning ko'pi to'la yo'qolib ketmaydi, balki ongda saqlanib qoladi. Shu sababli, kishilar o'z motivasiya manbalari jihatidan o'zlariga oxiriga qadar hisobot bermaydilar. Abraham Maslow (1908-1970) - mashhur amerikalik psixolog, psixiatr va gumanistik psixologiya vakili bo'lib, u bu sohada psixotahlil va bexiviorizm yo'nalishlarini bir-biridan namoyishkorona ajratib turuvchi uchinchi kuch atamasini kiritgan olimdir. A.Maslou (A.Maslow) izlanishlari asosida, o'ziga xos, noyob konsepsiyani taklif etgan bo'lib, unga ko'ra insonlar - ehtiyojlar, mayllar va qobiliyatlarning nasliy psixologik tizimiga ega sifatida jamiyat ravnaqi uchun xizmat qiladilarMaslowning ...