O'zbekiston psixologlari tadqiqotlarda o'qitish muammolari

O'zbekiston psixologlari tadqiqotlarda o'qitish muammolari Ta'lim tizimini tubdan tashkil qilish o'quv faoliyatini takomillashtirish, o'quvchi shaxsini psixologik jihatdan rivojlantirish hozirgi kunda dolzarb masala hisoblanadi. Bu borada O'zbekiston psixologlaridan M.G.Davletshin, B.RQodirov, E.G'oziyev, RJ.Sunnatova, S.Jalilova, F.Haydarov, Z.T.Nishonovalar tomonidan bu borada tadqiqot ishlari olib borilib ta'lim muassasalarida o'qitish, tarbiya berish masalalari atroflicha yoritib berilgan. M.G.Davletshin o'z tadqiqotlarida talabalaming o'qish faoliyatidagi kotiikma, malakalarini hosil bo'lishi va psixik qobiliyatlami rivojlantirish masalalarini ilgari surdi. Shuningdek, uning shogirdlari tomonidan tadqiqot muammosini ilmiy dalillar asosida asoslab berganlar. Jumladan, M.G.Davletshin, S.X.Jalilovalar tomonidan hozirgi zamon ta'limining asosiy yo'nalishlari sifatida quyidagilar belgilangan: a) ta'limning har bir darajasini uzluksiz ta'lim tizimining tarkibiy qismi sifatida anglash. Bu yo'nalish maktab bilan oliy o'quv yurti o'rtasidagi aloqa muammolarinigina emas, balki talabalaming kasbiy tayyorligini oshirish vazifasini hisobga olgan holda oliy o'quv yurti bilan mutaxassisning ishlab chiqarish faoUyati o'rtasidagi aloqani ham ko'zda tutadi; b) «Ta'limni industriallashtirish» ya'ni kompyuterlashtirish va texnologiyalashtirish asosida hozirgi zamon jamiyatining aqliy faoliyatini kuchaytirish; ta'limning hozirgi vaqtgacha ustunlik qilgan «xborot beruvchilik shakllaridan faol o'qitish metodlari va shakllariga o'tisa. Bu yo'nalish «Xotira maktabi»dan «tushunish maktabi», «tafakkur maktabi»ga o'tishdan iborat; o'quv tarbiyaviy jarayonni tashkil qilish va boshqarishning qat'iy belgilangan nazorat usullaridan rivojlantiruvchi, faollashtimvchi, takomillashtimvchi usullar va o'yin usullariga o'tish. Bu esa ta'lim oluvchilarning tashkiliy-ijodiy, mustaqil faoliyatini qo'llab-quwatlash va uni rivojlantirishni taqozo etadi. 0 ta'lim oluvchi va muallim o'rtasidagi o'zaro ta'sirini tashkil etish, ta'lim oluvchilarning birgalikdagi jamoa faolligi sifatida tashkil qilish zamriyati qayd qilinadi. Bunda asosiy urug', o'qituvchining bilim berish faoliyatidan talabaning bilim olish faoliyatiga o'tkaziladi. Psixolog E.G'oziyev tomonidan ham o'quvchilar o'quv faoliyatlari xususiyatlari talabalar o'qish jarayonlari va undagi qiyinchiliklar masalalari tadqiq qilingan. Uning «O'quv faohyatini boshqarishi» nomli o'quv qo'llanmasida o'quv jarayonini boshqarish, bu borada xorij tadqiqotlari o'quvchi shaxsi va aqliy taraqqiyot, intellekt muammolari tahlil qilingan. Shuningdek, olim tomonidan tafakkur muammosi keng doirada talqin qilinib, yoshga xos tafakkur jarayonlarini rivojlanish ko'rsatkichlari tadqiqot natijalari asosida yoritib berilgan. Ma'lumki talabalaming yetakchi faoliyati o'qish hisoblanadi. O'quv faoliyati jarayonida mutaxassislami tayyorlashning asosiy maqsadlariga erishiladi. O'qish faoliyati talabaning psixik jarayonlarini xususiyatlari rivojlanishiga kasbiy muhim bilimlar, ko'nikmalar va malakalarni egallashga ta'sir ko'rsatadi. Agar o'qish ijodga aylansa, talabalarning hissiy sohasiga ijobiy ta'sir qiladi, diqqat va xotirasini rivojlantiradi, qoniqish hissini yuzaga keltiradi, faoliyatga nisbatan qiziqishi ortadi. AAbdurazzoqov va E.P.Nazirovlaming o'tkazgan tadqiqot -laridan ma'lum bo'Iishicha birinchi va ikkinchi kurslarda auditoriyada beriiadigan vazifalarga qiziqish kuchli bo'ladi. Yuqori kurslarda esa auditoriyadan tashqari vazifalarga va mutaxassislikka bog'liq fanlarni chuqur o'rganishga qiziqish kuchayadi. Shuning uchun talabalarning o'quv faoliyatini rivojlantirishda ularning bu xususiyatlarini e'tiborga olish maqsadga muvofiq. Talabalarning o'quv faoliyatini o'rgangan E.G'oziyev ...