Reklama psixologik tadqiqotlar obyekti sifatida

Reklama psixologik tadqiqotlar obyekti sifatida Reklama va u bilan bog'liq jarayonlar hayotimizga shiddat bilan kirib keldi. Lekin reklama mahsulotlarini iste'mol qilish, unga ishonish, reklama qilinayotgan mahsulotni xarid qilishgacha bo'lgan jarayonlar juda ko'p psixologik qonuniyatlarga bo'ysunadiki, ularni bilish va faoliyatda inobatga olish bevosita ishning samaradorligini ta'minlaydi. Lekin xalq orasida uni qabul qilish, idrok qilish borasida turlicha munosabat va kayfiyatning bo'lishi ham tabiiy. Televizor orqali biror bir qiziqarli film yoki serial tomosha qilayotganingizda birdaniga choy yoxud biror dori-darmon haqidagi uzundan-uzoq reklamaning berilishi, tabiiyki, ta'bingizni xira qiladi. Yoki futbol bo'yicha jahon chempionati finalining hal qiluvchi goli o'rniga shampun, kir yuvish kukuni haqidagi reklamaning uzatilishi inson psixikasiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Shunga qaramay, XXI asr odami reklamaga muayyan ma'noda o'rgandi va endi gap reklama qilinayotgan mahsulotni idrok qilish xususiyatlarini bilgan holda uning qaysi toifa odamlarga, qay vaqtda va qay darajada ta'sir ko'rsatishini aniqlash haqida boradi. Shuni alohida ta'kidlash joizki, reklama psixologik faoliyatning bir yo'nalishi sifatida fanda o'zining o'rnini topib bormoqda. Olimlar uning tom ma'nosi, mohiyati to'g'risida ham fikrga egalar. Masalan, reklama so'zining lo'g'aviy ma'nosi va kelib chiqish tarixiga to'xtaladigan bo'lsak, uning istilohi lotincha reklamere so'zidan olingan bo'lib jar solmoq, baqirmoq ma'nolarini bildiradi. Zamonaviy til bilan aytganda, reklama - mahsulot to'g'risida tarqaladigan maxsus axborotdir. 1839 yili Lui Dogerning fotografiyaga asos solishi reklama taraqqiyotida muhim bosqich bo'ldi. 1920 yilda AQSHning Pittsburg shahrida ilk eshittirish, 1941 yili dastlabki televizion ko'rsatuv efir yuzini ko'rishi reklamaning mislsiz taraqqiyotiga xizmat qildi. XX asrning so'nggi choragida reklama tarqatishning an'anaviy vositalari - matbuot, radio, televideniye qatoriga umumjahon kompyuter tarmog'i ham qo'shildi. Ilmiy manbalarda asosan quyidagi besh tamoyil asosida reklama tayyorlanishi qayd etiladi: (a) marketing; (b) kommunikativ; (c) ta'limiy; (d) iqtisodiy; (e) ijtimoiy. Ushbu yo'nalish-vositalar asosida qurilgan reklama auditoriyaga bir xil darajada yetib boradi. Gender tafovutlarga bag'ishlangan ayrim psixologik tadqiqotlar reklamadagi ayollar va erkaklar obrazi (A.Dudareva, 2003), o'g'il va qiz bolalarning obrazidan foydalanish samarasi (V.Karimova, 2006; S.Abidov, 2006), yer va xotinlarning reklama qilingan mahsulotlarga jinsga oid o'ziga xos munosabatlari (L.Karimova, 2003, 2004) kabi masalalarga bag'ishlangan. O'tkazilgan tadqiqotlar va olingan empirik ma'lumotlardan shunday xulosa qilish mumkinki, reklama sohasida kattalar va bolalar obrazidan keng foydalaniladi, lekin ularni idrok qilish va xaridorlik ustanovkalarida aniq ravshan jinsiy tafovutlar mavjduddir (V.Karimova va S.Abidov, 2005, 2006). Ayniqsa, bola obrazi aks ettirilgan reklamaning qizlar va o'g'il bolalardagi jinsiy identifikasiyaga bevosita ta'siri alohida o'rganilsa, bizning fikrimizcha. ma'lumotlarning tatbiqiy ahamiyati yanada kuchli bo'lar edi. L.Karimovaning O'zbekistonda o'tkazgan tadqiqotida oilaning daromadiga ko'ra kimning reklama mahsulotlarining iste'molchisi ekanligidagi jisniy o'ziga xosliklar aniqlangan. Masalan, u o'z ...