Sharq mamlakatlarida ilk psixologik fikrlarning paydo bo'lishi

Reja: 1. Idealizm va materializm 2. qadimgi Hindistonda Vedalar maktabi 3. Xitoyda psixologik fikrlarning paydo bo'lishi 4. Eramizdan avvalgi 5-6 asrlarda psixika haqidagi tasavvurlar Idealizm (fr. idealisme) - idealizm: falsafaning bosh masalasida - ongning borliqka munosabati masalasida materializmga qarama-qarshi ularok ong, rux, birlamchi, moddiy dunyo, borliq esa ikkilamchi, ong, sezgi, tasavvur va tushunchalarning maxsulidir deb davo qiluvchi gayri ilmiy falsafiy oqim. Idealistlar materialistlarga qarama-qarshi ularok, psixika tan bilan yashirin yusinda birlashgan, inson ulgach, tanani tashlab «narigi dunyoga», g'oyalar dunyosiga ketib, u yerda abadiy yashaydigan moddiy bo'lmagan qandaydir iloxiy substansiya yoki mohiyatning namoyon bo'lishidir deb tushunadilar. Materializm (lot.materialis- moddiy) materializm falsafasidagi ikki asosiy oqimdan biri, yani idealizmga qarama-qarshi ularok, birdan bir ilmiy, tarixan progressiv dunyoqarashdir. Falsafa tafakkurning borliqka munosabati haqidagi bosh masalasini xal qilishda materializm, dunyo o'z tabiatiga ko'ra moddiydir, materiya, tabiat, borliq, inson ongidan tashqari unga bog'liq bo'lmagan holda mavjuddir, material birlamchi hamda sezgilarning manbaidir, ong esa ikkilamchi, hosila narsadir, dunyoni va uning qonuniyatlarini tulik bilish mumkin, deb ta'lim beradi. Materializm falsafiy oqim sifatida eramizdan bir kancha asrlar avval qadimgi Hindiston, Xitoy va Gretsiyada paydo bo'lgan. Eramizdan avvalgi bir necha ming yillar ilgari sharqda kadim sivilizatsiyalar - Misr, Hindiston Xitoy sivilizatsiya tarkib topgan. Ulardagi g'oyalar asosida zamonaviy fanlar rivojlanadi. Miloddan avvalgi bir necha ming yillikning o'rtalarida Hindiston va Xitoyda 2-ming yillikda paydo bo'lgan. «Veda» matnlariga asoslanadi. Vedalarning yakuni sifatida keyinchalik yer.av I-ming yillikda Upanishadalar paydo buldi. Ularda rux muammosi kuprok etik muammo sifatida shaxsni yetuklikka erishishning nuqtai nazaridan tahlil kilindi va kabul qilingan umumiy g'oyalar, yani ruxning uchib yurishi uning abdiyligi ushbu manbalarda o'z aksini topdi. Shu asosda yer.av. 3 asrda jaddizm va buddizm dini ta'limotining mazmuni shakllandi, yo'nalishi xam ruhiy hodisalar-ning tana bilan bo'lgan munosabatiga doir o'z qarashlarini ifoda etdi. Jaddizmda tana rux erkinligini sababchisi deb ta'riflangan bulsa, Buddizmda umuman ruxni alohida sifatda inkor etdi. Keyinchalik paydo bo'lgan Sanya Vedanta, Yoga, Milansa falsafa maktablari xam ruxni o'rganishga metofizik etik tomondan yondoshdilar. Vedantada Upanishadagi idealistik g'oyalar ilgari surildi. Ularda Ataman va Braxman haqida fikr yuritildi. Bu fikrga ko'ra rux doim tananing intilishlari va hissiy kechinmalari ortida yashiringan bo'ladi. Katiy intizom orqali rux bulardan xolos bo'lib, Adabiy Braxman darajasiga etadi. Yoga ta'limotida esa haqiqiy yuksaklikka erishish uchun psixik faoliyatga tuskinlik qilayotgan tomonlarni bartaraf qilish kerak bo'ladi deyiladi. Buning uchun yogalar maxsus 8 olamni: avval tana harakatlarini (nafas olish gavda harakatlari keyin psixik aktlar diqqat tafakkurini boshqarish uslublarni ishlab chikkan. Yogalar tomonidan ishlab chiqilgan sezgi chegaralarida narsalarni idrok etish, ko'rish gallyutsinatsiya, idrok ...