Shaxsga jamoaviy tarbiyaviy ta'sir ko'rsatishning shakl va metodlari

Shaxsga jamoaviy tarbiyaviy ta'sir ko'rsatishning shakl va metodlari O'qituvchi uyga berilgan ikki topshiriq haqida gaplashib bo'lgach, uchinchi savolga javob berishni bir-ikki topshiriq haqida gaplashib bo'lgach, uchinchi savolga javob berishni bo'lgach, uchinchi savolga javob berishni bir-ikki o'quvchidan so'raydi. O'quvchilar avvalo ota-onalaridan yoki opa-akasidan, keyin esa tarbiyachilari, o'qituvchilari, mahalla-kuydan minnatdor ekanligini aytadilar, o'qituvchi xulosa qiladi: - Javobingizdan malum bo'ldiki, shaxsning kamol topishi avvalo oila muhitiga bog'liqdir. O'zbek xalqining buyuk shoiri Alisher Navoiyning quyidagi sheriy parchasiga etibor bering. Ulcha erur tiflga shoyista ish, Bilki kichiklikda erur parvarish. Qatraga chun tarbiyat etdi sadaf, El boshiga chiqqunga topdi sharaf. Tifl, yani bolani kichikligida parvarishlash, yani tarbiyalash kerak, sadaf qatoriga kirgan qatra, yani dur odamlarning boshida turish sharafiga muyassar bo'ldi. Huddi shuningdek, ota-ona go'yo sadaf, bolalar esa ularning bag'ridagi katralar - durlardir. Oiladagi sharoit, oziq-ovqat va jihozlar ta'minoti, o'zaro munosabatlar: yer-xotin, bobo-buvi qaynona-qaynota, aka-uka, opa-singil, tog'a-amaki hamda boshqa qarindoshlarning bir-biriga muomalasi oila a'zolarining birgalikda ishlash, dam olishi, adabiyot, san'at, ilm-fan va sport bilan shug'ullanish, daromad, ruhiy-ma'naviy holatlar, qo'ni-qo'shnichilik aloqalari, mahalladagi to'y-marakalarga qatnashish va hakozolar oila muhitini tashkil etadi. Oila muhiti axloq-odob, madaniyat qoidalariga asosida tashkil topsa, bola shaxsining to'g'ri shakllanishi uchun shart-sharoit yaratilsa, bunda oiladagi bolalar to'g'ri kamol topadi. Hamqishloqlar bir oiladek yashab, bir-biridan xabardor, bir-birlariga mehribon bo'ladilar, qishloqning, kollektivning ishi haqida hisob berib turadilar, bir-birlarini va shu asnoda bolalarini ham kollektiv ruhida tarbiyalaydilar. Ibn Sino kollektivdan, jamiyatdan ajralib tarbiya topgan bolaning bahtsiz bo'lib qolishni takidlaydi. Inson oilada dunyoga kelgan bilan jamiyatga aloqadordir. Farobiyning fikriga «insonning va jamiyatni qo'lga kiritishi, axloqiy va aqliy mukammallikka erishuvi, inson va jamoaning o'z qo'lidadir». Jamiyatning qanchalik rivojlanganligi oila farovonligida, shaxsning kamolotida ko'rish mumkin. Yoki shaxsning barkamolligi, oilaning to'la-to'kisligiga qarab, jamiyatnig iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy-axloqiy ahvolini bilish mumkin. Chunki, shaxs-oila jamiyat munosabatlari o'zaro mustahkam bog'langan. Shuning uchun shaxs oila-jamiyat muhitida shakllanadi, kamol topadi. O'qituvchi faoliyatida o'quvchilar jamoasini shakllantirish markaziy vazifa hisoblanadi. Jamoa nazariyasi qonunlariga muvofiq uni yaratish metodikasi asoslari quyidagilardan iborat: talablar qo'yish, faollarni tarbiyalash, o'quv, mehnat, ijtimoiy-siyosiy va ommaviy-madaniyat faoliyatdagi istiqbollarni tashkil etish sog'lom jamoatchilik fikrini shakllantirish, ijobiy an'analarni yaratish va ko'paytirish. ta'riflangan bu qoidalar har qanday jamoani shakllantirish va rivojlantirish uchun qo'llanma hisoblanadi. Tarbiya metodlarini tanlashda ularning rivojlanish darajasiga mosligi muvaffakiyatining muhim sharti hisoblanadi. Shuning uchun har bir o'qituvchi tarbiyaviy ishni sinfdan jamoa munosabatlarining rivojlanishi darajasini aniqlashdan boshlaydi. O'qituvchining esa yangi sinf bilan ko'p marta ish boshlashiga to'g'ri keladi: o'z mehnat faoliyatining dastlabki yilida, sinfni navbatdagi bitirib chiqish mavsumidan keyin, bazan esa maktabda vujudga kelgan vaziyat taqozo bilan sinf rahbari ...