Shaxsning ichki regulyatsiyasi - motivatsiya, emotsiya va iroda

Shaxsning ichki regulyatsiyasi: motivatsiya, emotsiya va iroda Motivatsiyaning psixologik nazariyalari Antik va o'rta asrlarda Ratsional irratsional Motivatsiyaning ratsional nazariyasi Aristotel va boshqa grek faylasuflari faoliyatiga bog'liqdir. Inson har bir harakatni aqlga tayanib amalga oshiradi. Inson o'z aqli tufayli iroda va erkinlikka ega, maqsad qo'yadi va uni amalga oshiradi. Motivatsiyaning irratsional nazariyasi Ko'proq jonivorlar xulq-atvoriga xosligi qayd etilib, erkin emas, aqlsiz, yashirin va anglashilmagan kuchlar boshqaradi, Ular esa organik ehtiyojlar bilan bog'liq. Qaror qabul qilish va avtomatlar nazariyasi Motivatsiyaning birinchi ilmiy nazariyasi 17-18 asrda yaratilgan bo'lib, u qaror qabul qilish va avtomat nazariyasi deb nomlanadi. Qaror qabul qilish nazariyasi insonning ratsional xulq-atvori asosida tushuntiriladi. Avtomat nazariyasi hayvonlarning irratsional xulq-atvori asosida tushuntirladi. Birinchi nazariya, xulq-atvorni matematik bilimlardan foydalanib tushuntiriladi. U insonning iqtisoddagi tanlash muammosini ko'rib chiqdi. Avtomat nazariyasini vujudga kelishi va rivojlanishi mexanikaning yutuqlari bilan bog'liqdir. Uning markazini reflekslar nazariyasi belgilaydi. Refleks tirik organizmning tashqi ta'sirlarga tug'ma mexanik javobidir. Motivatsiyaning tabiiy ilmiy nazariyasi 19-asrning ikkinchi yarmida shakllantirilgan bo'lib, unda inson xulq-atvorini instiktlar asosida ko'rib chiqishni tavsiya etgan. Ch.Darvin buning asosiy vakili hisoblanib, uning g'oyasicha inson va hayvon ehtiyojlari va xulq-atvorida o'xshash jihatlar borligi qayd etilib, eng asosiysi esa instiktlar va emotsional-ekspressiv ifodalar hisoblanadi. Termini potrebnost, instinkt, refleks i drugie prochno zanyali svoyo mesto v nauchnom apparate. Stali videlyat ne tolko biologicheskie, no i sotsialnie potrebnosti. Nekotorie uchyonie pri etom rassmatrivali sotsialnie potrebnosti kak prelomlenie biologicheskix. Biologik nazariyasi Asosiy vakillari: Z.Freyd va Makdugall Freyd o'z nazariyasi bitta instiktni hayot (instikti-libido), so'ngra o'lim instinktini kiritdi. Makdugall esa o'nta instiktlar predlojil nabor iz desyati instinktov: - instinkt izobretatelstva, - instinkt stroitelstva, - instinkt lyubopitstva, - instinkt begstva, - instinkt stadnosti, - instinkt drachlivosti, - reproduktivniy (roditelskiy) instinkt, - instinkt otvrasheniya, - instinkt samounijeniya, - instinkt samoutverjdeniya. Motivatsiya nazariyalari Mazmuniy nazariya (Maslou, Gertsberg, MakKlelland va boshq.); Protsessual nazariya (Vrum va boshqalar); Insonning mehnatga munosabatida asoslanadi nazariya (Makgregor, Ouchi). A. Maslou Fiziologik ehtiyojlar (1-darajali ); Xavfsizlikka ehtiyoj (2-darajali); Sotsial ehtiyojlar (3-darajali); Hurmatga va o'zini o'zi etirof ettirishga ehtiyoj (4-darajali); O'zini o'zi ifodalashga ehtiyoj (5-darajali). A.Maslou nazariyasi asosida yotuvchi asosiy g'oya: Ehtiyojlar birlamchi va ikkilamchi bo'lib, ular ahamiyatiga ko'ra besh darajaga ega; Ehtiyojlar ierarxiyasining eng quyi qondirilganligi inson xulq-atvorini belgilaydi; Ehtiyoj qondirilgandan so'ngra uning motivlashtiruvchi ta'siri yo'qoladi. Darajasiga ko'ra ehtiyojlarning qondirilish darajasi - 1-daraja- 85%; - 2-daraja - 70%; - 3-daraja - 50%; - 4-daraja - 40% -5-daraja - 10%. Maslouning nazariyasini D. MakKlelland rivojlantirdi F. Gertsberg nazariyasi Ehtiyojlar gigiyenik (maosh o'lchami, mehnat sharoiti, shaxslararo munosabat , nazorat ...