She'r tuzilishi asoslari

Reja: 1.Sheriy nutq haqida umumiy tushuncha; Sher tizimlari; Barmok sher tizimi va uning qonuniyatlari Ritm, bugin, turok, bosh turok, turkum. Vazn va uning tiplari. Band va uning turlari. Uzga sher yo'llari: ok (xarora) sher va sochma ( nasriy) sher. Sheriy nutq haqida umumiy tushuncha. Sheriy va nasriy nutqlarning o'ziga xosligi. Sheriy til- murakkab, serkirra, serjilo, obrazli nutq. Sheriy nutq - sher tuzilishi - uzgacha bir dunyo: sher to'qimasida, birinchidan, nasriy va dramatik asarlardagidek,g'oya, obraz, konflikt, syujet, kompozitsiya, badiiy til unsurlari mavjud bulsa, ikkinchidan, unda fakat sher tuzilishiga xos bo'lgan unsurlar: musikiyliu. Oxang, ritm, bugin, turok, bosh turok, turkum, vazn, kofiya, band, kuchimlar, figuralar, badiiy san'atlar, fonetik usullar bo'lishi. Sheriy nutqda «yurak sezgilarini kursatadigan» (A. Fitrat) ma'naviy-iloxiy kuch-oxangrabo, joziba bo'lishi shartligi. Sher tizimlari- metrik (antik), sillabik, tonik, sillabotonik, gekzametr, dolnik jahon sher tizimlarini kvantitativ va kvalitativ tiplarga ajratib o'rganish an'anasi mavjudligi. O'zbek sher tizimlari: barsox sher tizimi va aruz tizimi. O'zbek shershunosligiga qisqacha ekskurs: Barmok sher tizimi va uning qonuniyatlari. Ritm - sher misralarida bir-biriga teng nutq bo'laklarining bir tekisda va izchil takrorlanishidan kelib chikadigan oxpndoshlik ( zarb, barmok, aruz). Yoki sher misralaridagi ritmik bo'laklarning notekis takrorlani shidan kelib chikuvchi oxang (zarb)(sarbast). Ritm - sher musikiyligini taminlovchi bosh vosita ekanligi. hayot - ritm manbai. Ritmning vazn, kofiya, intonatsiya, poetik figuralar, badiiy san'atlar, kuchimlar bilan uzviy bog'liqligi. Ritmni vujudga keltiruvchi unsurlar: bugin, turok, bosh turok, turkum haqida ma'lumot. Barmok va aruzda rimni vujudga keltirishdagi o'ziga xosliklar. Vazn- sher tuzilishining asosiy ulovchi, me'yori, mezoni. Vazn tiplari: sodda vazn, kushma vazn va erkin vazn haqida ma'lumot. Barmok va aruzda vaznlarni vujudga kelishidagi o'ziga xosliklar. Band- sherning yirik ritmik bo'lagi. Band va uning vazifalari. Band tuzilishi. Band turlari: sodda bandlar va murkkab bandlar. Masnaviy, musallas, murabba, muxammas, musaddas, musamman bandlari tahlili. Uzga sher yo'llari. Ok ( xarora) va sochma ( nasriy) sherlar. Tekshirish savollari: 1.Sheriy nutq haqida tushuncha. 2. jahon poeziya tizimlari: antik, sillabik, tonik, sillabotonik, gekzametr, dolnik Kvantitav va kvalitativ tiplarga bo'lib o'rganish. O'zbek sher tizimlari: barmok sher tizimi va aruz sher tizimi. Barmok sher tizimi va uning qonuniyatlari. Ritm, Vazn, band, bugin, bosh turok, turyuum haqida ma'lumot. Vazn va uning tiplari: sodda vazn, kushma vazn, erkin vazn. Band va uning tuzilishi: sodda bandlar ( masnaviy, musallas, murabba, muxammas, musaddas ) va murakkab bandlar ( musamman musabbat, mutassa, muashshar). Uzga sher yo'llari: Ok sher- xarora sher, sochma ( nasriy) sher. Adabiyot: 1.FitratA. Adabiyot uoidalari.-T.: Ukkituvchi 1995, b.35-38. Izzat Sulton. Adabiyot nazariyasi - T.: o'qituvchi, ...