Guruhlarda shaxslararo munosabatlar

GURUHLARDA ShAXSLARARO MUNOSABATLAR XUSUSIYaTLARINI O'RGANISh (SOTsIOMYeTRIYa) ta'lim muassasasi psixologi faoliyatida yuzaga keladigan muammolardan biri bu o'zi xizmat ko'rsatayotgan pedagogik jamoa yoki o'quv yurti talabalar guruhlarida ijobiy psixologik iqlimni yuzaga keltira olishdir. Buning uchun u dastavval shu guruhdagi shaxslararo munosabatlar xususiyatlarini bilishi, ularni tegishli psixodiagnostik vositalar yordamida o'rganishi lozim. Guruhdagi psixologik iqlim, undagi shaxslararo munosabatlar xususiyati, uning u yoki bu azosining jamoada tutgan o'rni va uni jamoaning boshqa a'zolari bilan bo'ladigan o'zaro munosabatlari xususiyati, mazkur guruhdagi mikroguruhlar va ularning o'zaro munosabatlari xususiyatlari haqida ma'lumotga ega bo'lish, lozim bo'lsa ularni o'rganish malakalariga ega bo'lish ta'lim muassasasi amaltyotchi psixologining shu guruh bilan olib boradigan ishi va uning u yoki bu azosi bilan bo'ladigan munosabati, ularga psixologik ta'sir eta olmsh samaradorligining oshishini ta'minlaydi. Sotsiometriya - tushunchasi amerikalik olim J.Moreno tomonidan taklif etilgan bo'lib, guruhdagi o'zaro munosabatlarni o'rganish degan manoni bildiradi. Sotsiometriya metodi turli guruhlarda, jamoalarda shaxslararo munosabatlar xususiyatlarini o'rganishning psixologiyada keng qo'llaniladigan, eng samarali vositalaridan hisoblanadi. Sotsiometrik tahlil ma'lumotlari shaxsning guruhda tutgan o'rni, guruhda shaxslararo munosabatlarning xususiyatlari, guruh lideri (guruhning tan olingan sardori), guruh yulduzlari, guruh a'zolarining guruhdagi mavqei, guruhning yakkalanib qolgan (izolyatsiyaga tushib qolgan) azosi, guruhdagi kichik guruhchalar (mikro va makro guruhlar) ularning tarkibi, o'zaro munosabatlari, guruhdagi psixologik iqlim va shu kabi qator ma'lumotlarni olish imkonini beradi. Sotsiometrik tadqiqotni o'tkazishda, avvalo shaxslararo munosabatlarning u yoki bu jihatini baholovchi muhim mezonni tanlab olish lozim bo'ladi. Buning uchun malum real vaziyatga taalluqli bo'lgan savol tuzib olinadi. Bu savol sotsiometrik mezon bo'lib xizmat qiladi. Sotsiometrik mezonlar shartli ravishda qo'yidagicha bo'lishi mumkin: 1. Rolli: Agar sen sinf boshlig'i bo'lsang, biron bir jiddiy topshiriqni bajarish uchun ajratilgan guruh tarkibiga o'z sinfdoshlaringdan kimni kiritgan bo'lar eding? 2. Funktsiali (Funksional): Sening fikringcha kursdoshlaringdan kim guruh boshlig'i, yetakchi bo'la olishga loyiq (kimni loyiq deb hisoblaysan)? 3. Amaliy: Agar sinf tarqatib yuborilgundek bo'lsa, unda Sen yangi guruhga shu kursdoshlaringdan (shu yerda ishtirok etayotganlardan) kim bilan birga tushishni xohlar eding?, Sen navbatchilikni kim bilan birga o'tkazishni xohlaysan?. 4. Emotsional: O'zing uchun og'ir damlarda shu kursdoshlaringdan kimga yordam uchun murojat qilgan bo'lar eding?. O'z siringni kursdoshlaringdan kimga aytishni lozim topasan?. 5. Kommunikativ: O'z tatilingni kursdoshlaringdan kim bilan birga o'tkazishni xohlaysan?. O'qishni tugatganingdan so'ng shu kursdoshlaringdan kim bilan birga, bir joyda ishlashni, o'qishni xohlaysan? va boshqa shu kabi savollar. Sotsiometrik mezonlarni tanlashda, savollarni tuzishda konkret vaziyatlar va sinaluvchilar guruhi xususiyatlari, ular faoliyati xarakteri va shu kabilar nazarda tutilishi kerak. Sotsiometrik kartochka 5-shakl Adambaeva Z. 1. 2. 3. Sotsiometrik matritsa 1-jadval. SOTsIOGRAMMA Sotsiometrik matritsa 2-jadval. Sotsiometriya ...