Psixolingvistika tarixi taqdimot

Mavzu: Psixolingvistikaning paydo bo'lish tarixi. REJA: 1. Psixolingvistik g'oyalar psixolinvistikaning paydo bo'lishi . 2. Birinchi avlod psixolingvistikasi N. Pronko 3.Ikkinchi avlod psixolingvistikasi. 4. Ucinhi avlod psixolingvistikasi Psixolingvistikaatamasi amerika olimlari tomonidan ilmiy hayotga olib kirildi. Ilk marta bu atama1946-yilda amerika psixologi N.Pronko tomonidan Til va psixolingvistika nomli maqolasida qo'llanildi. Lekin bu maqolada, psixolingvistikaning maqomi keng ilmiy jamoatchilik e'tirof etadigan arajada belgilanmagan edi. Metalingvistika so'zining birinchi ma'nosi ham aynan psixolingvistikaga to'g'ri keladi.Psixolingvistika termini, qoida bo'yicha E.R.Daybold ta'kidlaydiki, inson tili va verbal xulqning muayyan aspektlariga nazariy va eksperimental yondashuvlarning ayrim aralashmasini anglatadi. Psixolingvistikaning asosiy maqsadi-jahonning turli mamlakatlarida ushbu fan bo'yicha olib borilayotgan tadqiqotlar haqida atroflicha ma'lumot berish, ana shu tadqiqotlar natijalarini umumlashtirish, tilshunoslik bilan lingvistikaning birgalikda o'rganadigan muammolari, bu bo'yicha vujudga kelgan yo'nalishlar, oqimlarning qarashlari, ilgari surgan fikrlari, nazariy konsepsiyalarini inson psixologiyasiga aloqador jihatlari bilan tanishtirishdan iborat. Psixolingvistikaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - psixolingvistikaning paydo bo'lishi bilan tanishtirish; - psixolingvistikaning tilshunoslik bilan aloqasini o'rganish; - psixolingvistikaning boshqa fanlar bilan munosabatini o'rganish; -Amerika psixolingvistika maktabi vakillarining ushbu soha bo'yicha amalga oshirgan ishlari bilan tanishtirish; -Yevropa, Rossiyadagi psixolingvistik tadqiqotlardan xabardor qilish; -psixolingvistikadagi yo'nalishlar va sapektlar bilan tanishtirish ; Tilshunoslikda psixologik yondashuv an'anasi uzoq davom etdi. XX asr boshlarida A.Marti asos solgan universal grammatika nazariyasi uchun ham ana shu yondashuv poydevor bo'lib xizmat qildi.A.Marti universal grammatika yaratish mumkinligining nuqtasi sifatida barcha tillarning bir xil psixologik mazmunni ifodalashini va bir xil ichki qurulishga ega ekanligini, chunki har qanday inson, qaysi tilga mansub bo'lishidan qat'iy nazar, umumiy psixofiziologik tuzilishga ega bo'lishini ta'kidlaydi. A.Martining fikriga ko'ra, tilshunoslikning asosiy vazifasi universal til vositalari orqali ifodalangan mazmun va psixik funksiyalarni aniq tavsiflash va tahlil qilishdan iborat bo'lishi kerak. Psixolingvistik g'oyalar psixolingvistikaning paydo bo'lishidan oldin. Psixolingvistikaning asoschisi ilmiy tilshunoslikning asoschisi - Vilgelm fon Xumboldt edi, deb ayta olamiz. U nutq faoliyati g'oyasi va tilni jamiyat (bo'g'in) va inson o'rtasidagi bog'liqlik sifatida tushungan. So'nggi yillarda V. fon Xumboldtning tanlangan ikki jildining rus tilida chiqishi, V. I. Postovalovaning V.Von Xumboldtning faoliyat konsepsiyasiga bag'ishlangan monografiyasi nashr etildi. V. fon Xumboldt shogirdi G. Shtaynthal, o'qituvchisidan farqli o'laroq, uning dialektikasida tilni jarayon sifatida ham, tayyor voqelik sifatida ham, odamning aqliy faoliyatining bir qismi va ijtimoiy hodisa sifatida ko'rib chiqqan - faqat til sifatida tushunilgan. . G. Shtaythal til haqida shunday yozgan: U dam oluvchi narsa emas, lekin davom etayotgan faoliyat Til mavjudlik, qurol singari emas, balki portlash kabi jarayondir (Staynthal, 1871, S.85). Shu bilan birga, u tilni faqat individual-aqliy shakllanish sifatida ko'rib chiqqan. G. Shtaythal individual ...