O'zbekistonda psixologiya fanining rivojlanishi

Reja: Psixologik muammolarni o'rganuvchi labaratoriyalarning ochilishi. Institutlarning ochilishida faoliyat ko'rsatgan olimlarning xizmatlari. Psixologiya muammolari bo'yicha ilmiy ish olib borgan olimlar. Psixologiyaning hozirgi ahvoli. Dastlabki pedagogik va psixologik fikr markazlari sifatida 1918-yili Toshkent va keyinchalik Chimkent shahrida tashkil qilingan, Pedagogik mo'zey va pedagogik laboratoriya universal o'quv tarbiya muassasasi bo'lib, ta'lim tarbiya bilan bog'liq bo'lgan hamma vazifalarni qamrab oladi. Bu yordam ta'lim metodlari ishlab chiqarilgan, shu yerning o'zida sinalgan va Respublikaning boshqa o'quv muassasalariga tarqatilgan. Ishning bunday tashkil qilinganligi tadbiq qilishga imkon bergan. Pedagogik laboratoriya haqida nizomda ancha bu joy pedagogik fikr va ishning markazi bo'lishi lozim. Shuning ychun bir tomondan pedagogik ishning har bir yangilik o'qitishdagi laboratoriyada to'plangan boy tajribadan foydalanish imkoniyati berilish kerak, bu imkoniyat bevosita maktablarga berilish kerakdir. Boshqa laboratoriya va kabinetlar bilan bir qatorda pedagogik laboratoriya va pedagogik mo'zeyda eksperimental psixologik laboratoriyani ham mavjud bo'lib, bu yerda turli xil psixologik tajribalar amalga oshirilgan 1919 yili 1 aprelda Kavman Xorvat maorif komissariga xat yullab, davlatning ko'zi ojiz, gung, ruhiy kasal va psixologik taraqqayoti hamda psixikasi muvozanatsiz bolalarni o'z tarbiyasiga olishi zarur va umumligini ta'kidlagan. Xuddi shu maqsadda butun bir maxsus muassasalar tizimini tashkil etishni taklif etishni. Xorvatning taklifi bir necha yo'nalish bo'yicha diqqatga sazovordir. Birinchidan, bu kompleks xarakteridagi, ishi bo'lib, biron bir psixonevrologik kasallik nazardan chetda kolmagan Ikkinchidan, bu rejada qattiq ketma-ketlikdan bir necha bosqich nazarda tutilgan. 1. Kasallik diagnostikasi (tadqiqot darajasi); 2. Kasallarni davolash (amaliy tibbiy darajasi); 3. Kasallarni tarbiyalash va ta'lim berish (amaliy ta'lim darajasi). Birinchi darajani psixologik laboratoriya, ikkinchi darajani davolash maxsus muassasasi, uchinchi darajani maktablar amalga oshirish ko'zda tutilgan. Turkistondagi muassasalardan biri «o'zbek davlat ilmiy tadqiqot instituti», hozirgi Kori Niyoziy nomidagi pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti 1929 yili tashkil qilingan bo'lib, hozirgi kunga qadar bu institut o'qitishning pedagogik konsepsiyalari maktab va maktabgacha tarbiya muassasalarida ta'lim-tarbiya nazariyasini yaratuvchi yagona markaz hisoblanadi. 30-yillar boshlarida institut tarkibida quyidagi kabinetlar mavjud bo'lgan: 1. Sotsial gigiyena. 2. iqtisod. 3. Pedaloga pedagogik. 4. Psixologik laboratoriya. Institut tashkil bulgai vaqtdan boshlab yerli xalq xususiyatlar va ijtimoiy muhitini chuqur tadqiq qilish bolalarning psixologik ijtimoiy-madaniy xususiyatini hisobga olgan holda darslarni yaratish bilan shug'ullandi. Institut faoliyatining asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat edi. 1. Ilmiy eskpeditsiyalar uyushtirish; 2. Bolalar xarakterini o'rganish; 3. Pedagogik kadrlar tayerlash. Ushbu institutning faoliyati Bendrikov, Leventuert, Zavarova, Yusupov, Tokanaev, Debenzov, Mirsharipov, Muxiddinov kabi olimlar-ning nomlari bilan chambarchas boglig'. 30 yillarda bu institutda jahon psixologiya faniga katta hissa qushgan olimlardan biri Aleksandr Romanovich Luriya ishlagan. U o'z institut doirasida o'tkazgan tadqiqotlari asosida keyinchalik «Ob ...