Markaziy Osiyo so'fiylarining siyosiy qarashlari

Reja: 1.Abu Xamid Gazzoliyning siyosiy -sotsiologik qarashlari. 2.Xojagon-Nakshbandiya tarikatida siyosiy sotsiologik qarashlari. 3.Maxdumi Azamning siyosiy -sotsiologik qarashlari. 4.Nakshbandiya tarikati faoliyatini sistemalashtirish oqibatlari. Musulmon adabiyotida xukmdorlarga karata yaratilgan nasihatnomalar Umayadlar xukmronligi(661-1258 yillarning) sungi yillarida paydo bula boshlagan. Abbosiylar xukmronligi (750-1258) davriga kelib bu janr tula shakllandi. Musulmon mualliflar dindor raxnomalar va xukmdorlar vazifalarini ajratib kursatganlaridan sung xukmdorlarga nasihat tarzida yozilgan asarlar ancha kupaydi. nasihatnomalarga xos muhim xusuiyat shunda ediki,uning tizimi tugrsida fikr yuritilmas edi. Lekin Ibn Xaldun (v.1405), Ibn Jiman (v.1416)va boshqa mutafakkirlarning asarlarida islom davlati muammolari o'z ifodasini topgan edi. Podshoxlarga bagishlab yozilgan adabiyotlar orasida eng mashxuri imom Abu Gazzoliy (v.11)ning «nasihat ul-muluk» asaridir. Muallif uziga qadar shu janrdi yaratilgan asarlaridagi «Oddiy va dano» boshqarish namunalarini madaniy,diniy,siyosiy,etnik anxanalar bilan qayta ishlab,ommaga tushunarli tilda bayon etgan.o'z qarashlarini asoslash maqsadida qadimgi Eron,qadimgi (Afrosiyob) shoxlari, Injil va Kurxondan keltirilgan paygambarlar, Muhammad alayxissalom va uning birinchi xalifalari, Samoniylar va boshqalar hayotidan iboratli misollar keltirilgan. Gazzoliyning «nasihat-ul-muluk» asari keyinchalik musulmon olimlari ijodiga ,xususan,XU! Asrdagi nakshbandiylik g'oyalarini targ'ib etgan olimlar ijodiga kuchli ta'sir kursatadi. Al-Gazzoliy asarining 1-faslida raiyatning sultonlarga tula buysunishlari lozimligi tugrsidagi qoidalarini eslatdi.Agar sultonlar zolimlik kilsalar,u holda fakat Allox oldida javobgardir, kiyomat kunida o'z kilmishiga yarasha javob beradi. Xukmdorning eng asosiy fazlati-uning oddiyligidadir.Zero Muhammad alayxissalom: «Bir kunni adolat bilan boshqarish - oltimish yillik ibodatga teng»,degan edi, Gazzoliy «adolatli va saxovatli»podsho namunasiga kuprok extibor bergan. «nasihat-ul-muluk»asarining ikkinchi fasli ulamo va sultonlar munosabatiga bagishlangan.Gazzoliy sultonlarning ulamolardan maslahat surab turishi shartligini, ular bilan doimiy mulokatda bo'lib, davlat ishlarini ular bilan bamaslahat amalga oshirish lozimligini aytadi. U ana ...