Markaziy Osiyoda tasavvuf va uning xalqimiz ma'naviy hayotida tutgan o'rni

Reja: 1. Tasavvufning kelib chiqishi, mazmuni va rivoji. 2. Movarounnahrlik buyuk tasavvuf vakillari. 3. mustaqillik va tasavvuf. 1. Tasavvufning kelib chiqishi, mazmuni va rivoji sharq xalqlari tafakkurini asrlar davomida nurafshon etib, xalqimizning ma'naviyati va ma'rifatiga chuqur ta'sir o'tkazgan tasavvuf - sufiylik ta'limoti VII asrning o'rtalari IX asrning boshlarida shakllana boshlagan va undan keyin keng rivoj topgan. Islomda zoxidlik an'analari paydo bo'lishi va rivojlanishining sabablari musulmon jamoasi yashay boshlagan dastlabki ikki asrdagi ijtimoiy-siyosiy ixtiloflar, chuqur g'oyaviy va ma'naviy izlanishlar bilan davom etgan diniy hayotning murakkablashuvi natijasidir. Ilk sufiylar, yani zoxidlar (tarki dunyo kilganlar) ning o'ziga xos xususiyati Kuron mazmuni ustida mushoxada qilish, kundalik hayotda bu iloxiy kitob va paygambar xadislari ko'rsatmalariga katiy rioya etish, ko'p marta qo'shimcha namoz o'qish, bedorlik va ruza tutish, xar qanday dunyoviy narsalardan yuz ugirish, kundalik hayotda takvoli bo'lish, xususan ruxsat etilgan narsalar bilan man qilingan narsalarni katiy ajratish, dunyoviy va harbiy hukumatlar bilan hamkorlik qilishdan voz kechish, o'zini taqdiri iloxiyga topshirish bo'lgan. Ular fakirlikni uluglab, oxiratni uylab tavba qilish kayfiyati bilan yashagan, berganiga shukur kilganlar, azob-ukubatlarga sabr-tokatli bo'lishni targ'ib etganlar. Tasavvuf - sufiylik dastlab zoxidlik yani bu dunyo xoyu-havasidan voz kechish harakati ko'rinishida bo'lib Bagdod, Basra, Kufa, Damashq kabi shaharlarda keng yoyilgan. Ammo zoxidlik biz tushungan darajadagi tasavvuf emas, shu bilan birga tasavvufni zoxidlikdan ayri holda tasavvur etish xam mumkin emas. Chunki zoxidlik harakatida tasavvufning maqomlari, qonun-qoidalari tugal ishlab chikilmagan, muayyan tizimga tushib shakllanmagan ko'rinishda bo'lgan. Tasavvuf «Sufiy» so'zidan kelib chikkan. Arablar suf deb jundan bo'lgan matoni aytadilar. Dastlabki davrlarda zoxidlik - tarkidunyochilik yo'lini tutganlar jundan ...