Sharq mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari

Sharq mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari. REJA: Tayanch tushunchalar: Jamiyat, jamoaviylik, Ijtimoiy jarayonlar, Ijtimoiy jamoalar…! Sharq sotsialogiyasining o'ziga hosligi ABU NASR FOROBIY (873 - 950) O'rta asr ijtimoiy-falsafiy fikr taraqqiyoti mutafakkir Abu Nasr Forobiy nomi bilan chambarchas bog'liqdir. Allomaning inson kamoloti haqidagi ta'limoti ta'lim-tarbiya sohasida katta ahamiyatga ega. Mashhur yunon faydasufi Arastudan keyin Sharqda o'z bilimi, fikr doirasining kengligi bilan nom chiqargan Forobiyni ulug' mutafakkir - «Muallimi soniy» -«Ikkinchi muallira» deb ataydilar. Ba'zi manbalarda Forobiy 70 dan oshiq tilni bilganligi haqida gapiriladi. Abu Nasr Forobiy qomusiy olim hisoblanadi. Tadqiqotchilar uning 160 dan ortiq ilmiy asar yaratganligini qayd etadilar. Forobiy odamlarni turli belgilarga qarab guruhlarga bo'ladi. Bunda u kishilarning dtniy mashabiga, raillatiga, irqiga qarab emas, balki tabiiy xususiyatlari, qobiliyatlari, iqtidori, bilim ko'mkmalariga e'tibor berish zarur, deydi. U o'zning «Baxt-saodatga erishuv yo'llari haqida risola» asarida «Davlatning vazifasi insonlarni baxt-saodatga olib borishdir, -deb yozadi. - Bu esa ilm va yaxshi axloq yordamida qolga kiritadivv. Forobiy davlatni yetuk shaxs boshqarishi lozim, deydi; ya'ni jamoani idora etuvchi adolatli, dono bo'lishi, qonunlarga rioya etishi va qonunlar yarata olishi, kelgusini oldindan ko'ra olishi, boshqalarga g'amxo'r bo'Hshi lozim deydi. Farobiy jamiyatning boobro' shaxslari, olimlari, oqil kishilari ijtimoiy taraqqiyotining harakatlantiruvchi kuchlaridir, deb hisoblaydi. Farobiy o'sh vaqtlardayoq, ijtimoiy fikrning ahamiyati katta ekanligini chuqur anglab, zamonaviy sotsiologiyada ko'p qo'llanuvchi ekspertlar yani o'z davrining yetuk donishmandlari fikrlariga tayanib ish tutish zarurligiga urg'u beradi. Donishmandlarga ishonib, ularga ergashuvchi odamlar o'sha narsalarni donishmandlar bilganlariday bilib oladilar. Zero, donishmandlarning bilimlari, eng yahshi bilimlardur… ABU RAYXON BERUNIY (973-1048) Qomusiy olim Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy 362-yil 3-zulhijjada ...