Ilk o'rta asrlarda o'rta osiyo xalqlari davlatchiligi, Feodal ishlab chiqarish usuli

ilk o'rta asrlarda o'rta osiyo xalqlari davlatyailigi. feodal ishlab chiqarish usulining vujudga kelishi. Milodiy 1-5 asrlar Markaziy Osiyo tarixi ko'chmanchi qabilalarning kirib kelishi, qabilalar itifoqi yuzaga kelishi-yangi siyosiy kuchlar paydo bo'lishi bilan izohlanadi. Qidariylar xususidagi asosiy ma'lumotlar Xitoyning Beyshi solnomasida hamda g'arb mualif-tarixchilardan biri Prisk Paniyskiy ma'lumotlarida uchraydi. Beyshi solnomasida berilishicha yuyechjilar hukumdor Sidolo (Qidar)jujanlar hujumi tufayli o'z qarorgohini Bolo (Balxan)ga ko'sirgan. Keyinchalik shu manba harab berishicha Qidar Shimoliy Hindistonga yurish qilib Gandhardan shimolidagi 5 ta davlatni o'ziga buysundirgan. I. Markvart, M.Martinlarning shu masala yuzasidan tadqiqotlariga ko'ra (ko'proq tangashunoslik ma'lumotlarga tayanib), Qidar davlati kushonlarning qoldig'i bo'lib, o'zlariga poytaxt etib jujanlar hujumidan deyiladi. Yuqoridagi tadqiqsotchilar fikricha Qidar (ba'zan Qidara) I5 asrda hukumronlik qilgan. Avval boshda u Eron shohi Shopur II ga bo'ysungan. Oq hunlar bostirib kelishi bilan o'z o'g'li Pironi Peshavorda qoldirib Shimolga yo'l olgan. Oq hunar bilan kurash 400-yillarga to'g'ri keladi, deyiladi. Qidar Shopur II (309-379)ning zamondoshi bo'lib avval boshda kushonlar hokimiyatining davomchisi sifatida ularga bo'ysunib kelgan Xioniylar yordamida Baqtriyada ularning hokimiyatiga chek qo'ygan. Xioniylar Eron sosoniylari Baqtriyani qaytarib o'z qo'llariga tobelikka olishgan. Ba'zi boshqa tarixchi-tadqiqotchi olimlarning fikricha Qidarriylar shimoldan kelgan qabilalar ittifoqidan ajralib chiqqan. Guruhlar deb tushuntiriladi. Dekin, yuqoridagi fikrlar va boshqa hulosalar ahvolni boshqacharoq ekanligini ko'rsatadi. Qidariylar masalasi ancha kam o'rganilgan, tadqiqodlar davom ettirilishi kerak bo'lgan masaladir. Chunki yuqoridagi manbalardagi ma'lumotlarni(jumladan, Beyshi) keyinchalik boshqa manbalar tilga orlinmaydi. Hindistonga (456 y) ketib Gupta davlatini bosib olganlaridan keyingi Kidariylar to'g'risidagi ma'lumotlar deyarli yo'q hisobi. Faqatgina ular Hindistonda 75 yil hukumronlik qilganlari, 447 yilda Ganhardan Hitoyga yelchilar yuborganliklari ma'lum halos. Ba'zi ...