Xorazmshohlar davlati

Xorazmshohlar davlati O'rta Osiyo xalqlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy taraqqiyotida qoraxoniylar davlati muhim o'rin tutganligi va yangi bosqichni boshlab bеrganligini yuqorida ta'kidlagan edik. Ko'chmanchi turkiy qabilalarning o'troqlashuvi, ularning yеrli xalqlar bilan qo'shilib qorishib ketganliklari yangi tarixiy rivojlanish jarayonlariga sabab bo'ldi. Shaharlar o'sdi, xunarmandchilik va savdo taraqqiy etdi, madaniyat kamol topdi. Fеodal tarqoqlik va uning oqibati o'laroq Qoraxoniylar, G'aznaviylar va Saljuqiylar davlatlari qulaganidan so'ng Buxoro va Xorazm yirik ijtimoiy-siyosiy va madaniy markaz sifatida o'sa bordi. Buxoro O'rta Osiyoda eng yirik diniy markaz sifatida shuxrat topdi. Buxorodagi madrasalarda faoliyat ko'rsatgan ruhoniylar o'z ta'sirlarini nafaqat diniy yo'l bilan oshirdilar, balki ular ayni zamonda royat katta moddiy boyliklarni ham qo'llarida to'plagan edilar. Masjitlar, madrasalar, xonaqolar va boshqa diniy muassasalarning vaqf mulklari shu darajada ko'payib kеtdiki, yuqori mansabli Buxoro ruhoniylari juda katta yеr egalariga aylandilar. Ular endi hatto davlat hokimiyati - qoraxoniylarga ham qarshi kurasha boshladilar. Buxoroda qoraxoniylar davlati qulagandan so'ng, ruhoniy fеodallarning o'ziga xos Sadrlar dеb ataluvchi sulolasi ana shu tariqa paydo bo'ldi. Ular Buxoro diniy jamoalarining rahbari va ayni zamonda Buxoro shaxrining raisi ham edilar. Sadrlar Buxoroda faqat ruhoniy hokimiyatinigina emas, balki dunyoviy hokimiyatni ham o'z qo'llariga olgan edilar. Ular eng katta yеr egalari, Buxoro atrofidagi eng yaxshi mulklarning xujayinlari edilar. Shahardagi eng qimmatli mulklar - do'konlar, karvonsaroylar, hammomlar, tеgirmon-objuvozlar ham sadrlarniki hisoblanardi. Bundan tashqari masjit, Madrasa va xonaqolarning mulklariga ham sadrlar egalik qilganlar. Hatto Buxoro shahrining hunarmandlari h,am sadrlarga qaram bo'lgan. Bu hol Buxoroda sadrlar mavqеini haddan tashqari oshirib yuborgandi. Sadr Burxoniddin avlodidan bo'lgan Abdulaziz davrida Buxoro qoraxoniylar davlati tarkibida o'zini mustaqil xonlik ...