Elektr tokining inson organizmiga fiziologik ta'siri

10 - AMALIY MASHG'ULOT ELEKTR TOKINING INSON ORGANIZMIGA FIZIOLOGIK TA'SIRI. (2 soat) Mashg'ulotning maqsadi. Ishlab chiqarishdagi elektr xavfsizligi bo'yicha me'yoriy talablar bilan tanishish. Inson tanasini elektr tokiga ko'rsatayotgan qarshiligini o'lchash tajriba usullarini o'zlashtirish. Kerakli jihozlar: F41021-1M rusumli megaommetr. Nazariy qism Elektr toki ta'siri natijasida inson tanasining shikastlanishi elektr jarohat deb ataladi. Elektr tokining xatarliligi shuki, inson o'z sezuvchi organlari bilan, kuchlanishni bor-yo'qligini aniqlamaydi. Inson tanasidan o'tayotgan tok: termik, elektrolitik, biologik ta'sirini va mexanik jarohatlanish olishi mumkin. Elektr toki ta'siri natijasida tirik to'qimalarni to'lqinlantirib mushaklarni keskin qisqaririshiga olib keladigan holat elektr zarb deb ataladi. Odamni tok urish holati to'rt darajada baholanadi.(10.1-jaadval). I darajada odam hushidan ketmagan holda yiqilib tushish, mushaklarning qisqaririshiga olib kelishi; II darajada odamning nafas olishi va yurak faoliyatiga ta'sir etilmagan holda hushdan ketish; II darajada nafas va yurak faoliyatiga ta'sir etilgan holda hushdan ketish; IV darajada elektr shok, qon aylanishi va nafas olish to'xtab, klinik o'lim yuz beradi. 10.1- jadval Inson tanasini elektr tokiga ko'rsatayotgan qarshiligi O'zgaruvchan tok (50 Hz) Solishtirma hajm qarshiligi quyidagicha: (Om. sm) Teri quruq holatda 2·106 gacha Suyaklar 1·106 dan-2·108 gacha Tirik hujayralar (3 - 6) ·106 gacha Mushaklar 150 - 300 gacha Qon 100 - 200 gacha Tok kuchlanishi oshishi bilan tanani qarshiligi kamayib boradi. Natijada terini yorib o'tadi. Tok kuchi yoki o'tish muddati oshishi bilan terining qizib borishi va tutash joylarining terlashiga olib keladi. Bu terining elektr qarshiligini kamaytiradi. Ichki a'zolarning qarshiligi asosan tok kuchlanishiga bog'liq va 300 - 600 Om bo'ladi. Inson tanasining umumiy qarshiligi ham tokning kuchlanishiga bog'liq, lekin chiziqli emas, kuchlanish ko'payishi bilan umumiy qarshiligi kamayadi va 300 V kuchlanishida ichki organlarning qarshiligiga yaqinlashadi: R h , 1+(2fC R )2 З = h h ҳ Rh = 2RH + Rh - inson tanasining aktiv qarshiligi, Om; CH ≈ 0,5 - inson tanasining zichligi, F; f - tok chastotasi, Hz Inson tanasini elektr tokiga ko'rsatayotgan qarshiligi bir tekis va mo'tadil emas. Shu qarshiliklar bilan hisob-kitob qilish o'ziga xos qiyinchiliklarga duch keladi. Hisob-kitobni osonlashtirish niyatida amaliyotda yetarli aniqlik darajasida inson tanasining qarshiligini Rh = 100 Om deb qabul qilingan. Insonni elektr tokidan shikastlanishining asosiy omillariga: tokning turi, inson tanasidan o'tayotgan tokning davom etish muddati, tok o'tgan yo'l, tok chastotasi, insonni shaxsiy xususiyatlarga bog'liq. «Diqqat faktori» ham, katta ahamiyatga ega. Agar inson elektr tok «urishiga», «tayyor» bo'lsa, ta'siri kamayadi. Elektr tokidan himoya vositalari. Elektr - uskunalar bilan ishlaydigan ishchilarni elektr jarohatlanishdan, elektr yoyi va elektrmagnit maydonlaridan himoyalash uchun elektr himoya vositalari (EHV) ...