Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya Режа: 1. Iqtisodiy geografiya fanining rivojlanib borishi va uning nomining o'zgarishi. 2. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya fanining ta'rifi. 3. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning asosiy tarnbyillari. 4. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning tadqiqot usullari. 5. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning oshshqa fanlar bilan albqasi. Jamiyat taraqqiyoti, ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar faqat vaq (davr) davomida kechmaydi, ular ayni paytda muayyan joyda-makbnda ham sodrir bo'ladi. Ijtimbiy rivojlanishning ana shu hududiy jihatlari geografiya fanining tadqiqot dbirasiga kiradi. Biroq jamiyat rivoji bilan uni o'rganuvchi fanlarning tadqiqot ob'kti ham murakkablashib va takomillashib boradi. Bu tabiiy va o'z-o'zicha qonuniy holdir. Jurhladan, iqtisodiy geografiyaning ob'kti avvallari ma'lum bir mamlakat yoki rayonning xo'jalik va aholisi ishlab chiqarish kuchlarining joylanishidan iborat bo'lgan bo'lsa, keyinchalik u xo'jalik va aholining hududiy tarkibi yoki tizimi. hududiy ijtimoiy-iqtisodiy majmualar (komplekslar) shaklini oldi. Shunga muvbfiq ushbu fanning vazifasi ham o'zgarib bordi. Chunonchi, ilgari asosiy e'tibor qayerda nima borligini o'rganishga qaratilgan bo'lsa, xozrgi kunda esa nima uchun u yoki bu voqelik aynan shu joyda vujudga kelganligini ilmiy asosda izoxlab va baholab berilishi talab etiladi. Bunday qonuniyatlarni chuqur anglash fanning amaliy (konstruktiv) ahamiyatini yanada oshiradi. Chunki, u endi turli yiriklikdagi hududiy ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarning tahlilidan ularning tashhisiga, undan esa bashorat va oshshqarish darajasiga ko'tariladi. Demak, jamiyat taraqqiyoti, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish va joyianishidagi jarayonlar iqtisodiy geografiya ob'ktining o'zgarishiga sabab bo'ladi. Shunga mos ravishda bu fanning tadqiqot predmeti va vazifalari ham takomillashib boradi. Ayni paytda bunday evblyutsibn jarayonlar fan nbmini zamon talabiga muvbfiqlashuviga blib keladi. Binbbarin, an'anaviy iqtisodiy geografiya asta-sekin iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaga, u esa, o'z navbatida, yanada murakkabrbq shaklga ijtimoiy geografiyaga aylanmbqdaki, bu ushbu fanni jahbn miqyosidagi andazalarga moslashtiriladi. Aytish joizki, mazkur fanning muayyan bir barqaror. barchani qanbatlantiruvchi ta'rifi mavjud emas. Bunga sabab-geografiya fanining keng qamrovligi, obyekt va nomining davr mobaynida o'zgarib turishi bo'lishi mumkin. Shu bilan birga iqtisodiy geografiya ta'riflarining ko'pchiligida ishlab chiqarish kuchlari, ularning joylanish xususiyatlari ta'kidlanadi. Bular ushbu fanning o'zak tushunchasiga, aksibmasiga aylanib qolgan. Albatta, bu bejiz emas, chunki iqtisodiyotning asosini ishlab chiqarish kuchlari, iqtisodiy geografiyaning moxiyatini esa ularning joylashuv xususiyatlari belgilab beradi. qolavversa, rivojlanish faqat aniq bir joyda, makbnda amalga oshadi, shu bbis, joylanish rivojlanishning hududiy in'ikbsidir. Masalaga bunday yotidoshuv nazarimizda, iqtisodiy geografiyaning tarixiy rivojlanishi bilan bbqliq. Ma'lumki, ishlab chiqarish tarmbqlarini joylashtirish muammblari dastavval Yevropada, xususan, Germaniyada nemis blimlari I.Tyunen, A.Veber, A.Lyosh, V.Kristaller va oshshqalar tomonidan ainaliyotda ko'rib chiqilgan. Biroq ular o'zlarining joylashtirilish (shtandbrt) g'byaiarning natijasini iqtisodiy geografiya deb ta'riflashmagan. (Tylaymizki, xozrgi kunda ham fanning ta'rifida ishlab chiqarish kuchlarining joylashuvi iborasini qoldirish kerak, ...