Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari

Ximiyaning asosiy tushuncha va qonunlari Reja: 1. Ximiyaning asosiy tushunchalari. 2. Valentlik haqida tushuncha. 3. Asosiy stexiometrik qonunlar: a) Moddalar massasining saqlanish qonuni b) Ekvivalentlar qonuni. v) Avogadro qonuni. g) Tarkibning doimiylik qonuni. M.V. Lomonosov uzining ko'p yillik tajribalariga asoslanib atom-molekulyar ta'limot yaratdi. Bu ta'limotning asosiy qoidalari: 1. Xar qanday modda molekulalardan iborat 2. Molekulalar doimiy harakatda bo'ladi 3. Xar bir molekula atomlardan tashkil topgan.Atomlar molekulalar singari doimiy harakatda bo'ladi. 4. Xar bir atom o'z ogirligi va ulchamiga ega 5. Oddiy modda molekulasi bir xil atomlardan, murakkab modda molekulalari ikki yoki undan ortik turdagi element atomlaridan iborat. Malumki ximiya fanining predmeti - moddadir. Xar qanday modda molekuladan iborat. Xar bir molekula bir yoki bir necha turdagi ximiyaviy element, atomlardan iboratdir. Bir turdagi atomlar, boshqacha aytganda (yadro zaryadi bir xil bo'lgan zarrachalar) turi ximiyaviy element deyiladi. Ximiyaviy element o'z belgisiga (simvoliga), nomiga, atom ogirliga va tartib rakamiga egadir. Atom deb, elementning barcha xossalarini uzida mujassamlashtirgan eng kichik zarrachasiga aytiladi. Molekula moddaning barcha fizikaviy, ximiyaviy xossalarini, tarkibini va tuzilishini uzida saklab kolgan eng kichik zarrachasidir. Xar bir atom (yoki molekula) atom ogirligiga, anikrogi nisbiy atom ogirligiga (nisbiy moleklyar ogirligiga) ega bo'lib, uni uglerod birligida ifodalaniladi. Uglerod birligi sifatida, uglerodning atomi massasi 12 bo'lgan izotopining 112 kismi kabul qilingan bo'lib, 1 uglerod birligi (112) 1,660430+0,0031*10-27 kg teng. Bu qiymat bir atom massa birligi (a.m.b) deb xam yuritiladi. Atom (molekula) ning ogirligiga son jihatidan teng bo'lgan va grammlarda ifodalangan miqdori gramm-atom (gramm-molekula) deyiladi, o'lchov birligi gmol. Malumki, 1971 yilda ogirlik va uzunlik o'lchov birliklarini X bosh konferensiyasida modda miqdorining o'lchov birligi sifatida mol kabul kilindi. Shunga ko'ra atom va molekula ogirligining hozirgi zamon ifodasi kuyidagicha: 1 mol atom yoki 1 mol moleuklaning grammalarda ifodalangan ogirligi atom ogirligi yoki molekulyar ogirlik deyiladi. Xar qanday moddaning 1 mol atomida (6,022048 + 0,0031)* 1023 ta atom, molekulasida esa (6,022045 + 0,0031)*1023 ta molekula bor. Bu Avogadro soni deyiladi va NA bilan belgilanadi. Malumki, moddalar bir turdagi yoki ko'p turdagi element atomlaridan iborat ekanligi yuqorida aytilgan edi. Shunga asoslanib moddalar turini ko'rib chiqamiz. Agar modda molekulasi bir xil element atomlaridan iborat bulsa, bu - oddiy modda deyiladi: H2, Cl2, N2, O2, Na, Fe, Cu, O3, S va xokazo. Ikki yoki undan ortik turdagi elementlar atomlaridan iborat bo'lgan murakkab modda deyiladi. Misollar: H2O, HCl, NH3, NH4Cl, H2SO4, CH3COOH, C6H12O6 (glyukoza). Murakkab moddalar anorganik va organik moddalarga bulinadi. o'z navbatida anorganik moddalar - oksidlar, gidrooksidlar, kislotalar, tuzlarga bulinadi. Mavzuning bu ...