4-sinf Ona tili dars ishlanma. Fe'llarning yasalishi. Affiksatsiya va kompozitsiya usuli

Fe'llarning yasalishi O'zbek adabiy tilida fe'l yasalishining 2 xil ko'rinishi mavjud O'zbek adabiy tilida fe'l yasalishining 2 xil ko'rinishi mavjud. Tushundingmi mushukcham Avvalo shuni bilib olishimiz keraki, hech qachon fe'ldan fe'l yasalmaydi. 1. Morfologik usul Qo'shimchalar yordamida fe'l yasalishi: -la qo'shimchasi feldan boshqa diyarli barcha so'z turkumlaridan fe'l yasaydi: ishla oqla, shivirla, sekinla. -lan, -lash, qo'shimchalari ot sifat, va raishlardan fe'l yasaydi: Faxrlandi, achiqlandi, ikkilandi, ko'maklashdi, -illa qo'shimchasi taqlidiy so'zlardan fe'l yasaydi: chirqilla, tarkibida u yoki v tovushlari mavjud bo'lgan so'zlardan bu qo'shimchaulla kabi aytiladi va yoziladi. O'zbek tilida fe'llar so'z yasalish xususiyatiga ega. Fe'llar ikki xil usul bilan yasaladi: morfologik (affiksatsiya) usuli va sintaktik (kompozitsiya) usuli. -ik (-iq) affiksi: yo'liq, do'riq, birik, kechik kabi. Bu affiks yordamida ot, sifat, son, ravishdan fe'l yasaladi. -qir, -ira, -illa affikslari: hayqir, yarqira, yaltira, miltira; taqilla, gurilla, vishilla kabi. Bu affikslar yordamida undov va taqlid so'zlardan fe'l yasaladi. -ir (-ur) affiksi: gapir, tupur. Bu affiks ham unum so'z yasovchi affiks bo'lib, u ot va undov so'zdan fe'l yasaydi. -ka, -sa affikslari: ham unum so'z yasovchi affikslar bo'lib, bu affikslar yordamida otdan fe'l yasaladi: iska, suvsa kabi. 2. Sintaktik usulga ko'ra ikki (ba'zan undan ortiq) so'z asosi birikishi bilan yangi so'z qo'shma fe'l yasaladi. Qo'shma fe'llarning har bir qismi o'z leksik ma'nosini saqlagan holda, birgalikda bitta murakkab harakat tushunchasini anglatadi. SHu jihatdan qo'shma fe'llar ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmalaridan (analitik shakllardan) farqlanadi, chunki bunday fe'llarda leksik ma'no uning birinchi qismi bilan ifodalanib (etakchi qism), ikkinchi qismi esa (ko'makchi fe'l) unga (etakchi qism ma'nosiga) qo'shimcha modal ...