5-sinf Tarix fanidan Aloqa vositalarining ixtiro etilishi dars ishlanma va slayd taqdimot
Aloqa vositalarining ixtiro etilishi 5-sinf tarix fani darsligi asosida 22-mavzu Telegrafning ixtiro etilishi. Telegraf turli xabarlarni uzoq masofalarga yozuv orqali tez uzatishga mo'ljallangan qurilmadir. Bunday qurilmani birinchi bo'lib 1832-yilda rus olimi Pavel Shilling ixtiro qildi. Qurilma xabarlarni nuqta va tirelar (chiziq) ko'rinishida uzatgan. 1837-yilda amerikalik olim Semyuel Morze ham shunday qurilma va unda foydalaniladigan maxsus alifbo yaratdi. Bu alifbo tarixga «Morze alifbosi» nomi bilan kirdi. Morze alifbosi Morze qurilmasida nuqta va tirelar telegraf kaliti yordamida uzatiladi. Xabar beruvchi kalitni bosganida qurilmadagi batareya qurilma tarmog'iga tok beradi. Elektr toki suyuq bo'yoq ichiga botirib qo'yilgan g'ildirakcha (harf bosuvchi)ni harakatga keltiradi. G'ildirakcha esa tasmaga o'xshab tayyorlangan qog'ozga harflar belgisini tushiradi. Kalit bosilgach darhol qo'yib yuborilsa «nuqta», uzoqroq bosib turilsa «tire» belgisini tushiradi. Hozirgi kunda Morze alifbosiga moslashtirilgan telegraf qurilmasi o'rniga teletayp qurilmasidan foydalanilmoqda. Teletayp qurilmasi. Teletaypda kalit yo'q, lekin yozuv mashinasidagi yoki kompyuterdagiga o'xshash harf klavishlari bor. Teletayp Xabar jo'natuvchi uzatuvchi qurilmaga xabar matnini yozadi. Qabul qiluvchi qurilma esa xabarni qog'oz tasmasi (lentasi)ga yozib oladi. Olimlarning izlanishlari natijasida ushbu qurilma takomillashdi. Bugungi kunda qulay aloqa vositalaridan yana biri faksdir. U matnli, jadvalli, rasmli va boshqa shu kabi xabarlarni qanday bo'lsa shundayligicha belgilangan joyga yetkaza oladi. Telefonning yaratilishi. Bugungi kunda deyarli barcha oilalarda hech bo'lmaganda bitta uyali telefon apparati bor. U xabar uzatish va qabul qilish uchun juda qulay. Bir so'z bilan aytganimizda, odamlarning uzog'ini yaqin qiladigan «dastyor». Dastlabki telefon apparatini 1876-yilda Angliyada tug'ilib, Amerikada yashagan Aleksandr Bell yaratdi. Radio tarixi. Radio nima ekanligini hammamiz yaxshi bilamiz. U turli xil xabarlarni tarqatishda katta ahamiyatga ...
