9-sinf Geografiya fanidan Mineral resurslar geografiyasi (Foydali qazilmalar)

Mineral resurslar geografiyasi mineral resurslar (foydali qazilmalar) Tabiatda minerallar holida uchraydigan tabiiy boyliklar mineral resurslar (foydali qazilmalar) deyiladi. Inson juda qadim zamonlardanoq mavjud resurslardan foydalanib kelgan. Hozirgi vaqtda mineral resurslarning 200 ga yaqin turlaridan xo'jalik ehtiyojlari uchun foydalanilmoqda. Ular 3 guruhga, ya'ni yoqilg'i-energetika, rudali va noruda mineral resurslariga bo'linadi. Mineral resurslardan eng katta hajmda iste'mol qilinadiganlar: neft, tabiiy gaz, ko'mir, temir rudalari va qurilish materiallaridir (3-jadval). Mineral yoqilg'i-energetika resurslariga ko'mir, neft, tabiiy gaz, torf, yonuvchi slanes, uran kiradi. Jahon bo'yicha 600 ga yaqin neft va gaz havzalari aniqlangan. Neft va gaz konlarining ham asosiy qismi sayyoramizning shimoliy yarim sharida joylashgan. Eng yirik neft-gaz zaxiralari Fors qo'ltig'i davlatlari, Venesuela, Shimoliy Amerika (AQSH, Kanada, Meksika), Rossiya (asosan, G'arbiy Sibir), Kasbiybo'yi mamlakatlari, Shimoliy Afrika (ayniqsa, Liviya va Jazoir), Gvineya qo'ltig'i mamlakatlari (ayniqsa, Nigeriya) hamda Xitoyda joylashgan. NORUDA MINERAL BOYLIKLAR Noruda mineral boyliklardan eng muhimlari osh tuzi, kaliy tuzlari, fosforit, oltingugurt, olmos, qurilish materiallari hisoblanadi. Turli mineral tuzlarning zaxiralari bo'yicha dunyoda Rossiya, AQSH, Xitoy, Hindiston, Boliviya, Belarus, Avstraliya singari mamlakatlar yetakchilik qiladi. Olmosning katta zaxiralariga ega bo'lgan davlatlar esa Rossiya, Avstraliya, Botsvana, JAR, Kongo Demokratik Respublikasi, Kanada, Angola va boshqalardir. Yangi mineral konlarni izlash ishlari so'nggi davrlarda, asosan, Rossiyaning shimoliy va sharqiy hududlari, AQSHning g'arbiy tog'li qismi va Alyaska, Kanadaning shimoli, Janubiy Amerika, Avstraliya, Afrikaning kam o'zlashtirilgan cho'l, tog'li va o'rmonli o'lkalarida faol olib borilmoqda. Insoniyatning mineral resurslardan oqilona foydalanish borasidagi eng muhim vazifalaridan biri bu tabiiy ne'matlarni tejab ishlatish yo'llarini topishdan iborat. ...