9-sinf Geometriya dars ishlanma. Aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchak

Sana: «» 202 y. Mavzu: AYLANAGA TASHQI CHIZILGAN KO'PBURCHAK Darsning maqsadi: Aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchak haqida tushuncha berish, misollar keltirish, ularning har biriga izoh berish Darsning ta'limiy ahamiyati: O'quvchilarni geometriya faniga qiziqtirish, mavzu to'g'risida tushyncha berish, bilim va malakasini oshirish. Darsning tarbiyaviy ahamiyati: O'quvchilarni mustaqillikka o'rgatish, erkin fikrlash qobiliyatini rivojlantirish. Darsning kasbga yo'naltiruvchi maqsadi: O'quvchilarga geometrik amallar orqali hisobga, arxitektura-qurilishga oid ilk tushuncha va bilimlarni singdirish. Darsning uslubi: savol-javob, munozara. Darsning ko'rgazmali qurollari: darslik, doska, bo'r, tarqatma materiallar, jadvallar, geometrik shakllar. Darsning borishi: Aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchak Ta'rif. Agar ko'pburchakning barcha tomonlari aylanaga urinsa, u holda ko'pburchak aylanaga tashqi chizilgan, ayalana esa ko'pburchakka ichki chizilgan deyiladi (1-rasm). Istalgan uchburchakka tashqi aylana chizish mumkinligi va bu ayalana markazi uchburchak bissektrisalari kesishgan nuqtada ekanligi bilan 8-sinfda tanishgansiz. Agar ko'pburchak burchaklari soni uchdan ortiq bo'lsa, bu ko'pburchakka har doim ham ichki aylana chizib bo'lavermaydi. Masalan, kvadratdan farqli to'g'ri to'rtburchakka ichki aylana chizib bo'lmaydi (2-rasm). Yana 8-sinfdan ma'lumki, to'rtburchakka faqat va faqat qarama-qarshi tomonlari yig'indisi teng bo'lganda ichki aylana chizish mumkin (3-rasm). Aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchak burchagining tomonlari aylanaga uringani uchun aylana markazi shu burchak bissektrisasida yotadi (4-rasm). Demak, aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchak burchaklarining bissektrisalari bir nuqtada kesishadi. Teorema. Agar r radiusli aylanaga tashqi chizilgan ko'pburchakning yuzi S, yarim perimetri p bo'lsa, S = pr bo'ladi. Isbot. Aylana markazi O nuqtani ko'pburchak uchlari bilan tutashtirib, ko'pburchakni uchburchaklarga ajratamiz. Bu uchburchaklarning balandliklari r ga teng (5-rasm). Unda, Teorema isbotlandi. Masala. Aylanaga tashqi chizilgan to'rtburchakning yuzi 21 sm2 ga, perimetri esa 7 sm ga teng. ...