11-sinf Adabiyot dars ishlanma. Mahmud Qoshg'ariy hayoti va ijodi. Devonu lug'otit-turk asari

Mahmud Qoshg'ariy hayoti va ijodi. Devonu lug'otit-turk asari Qoraxoniylar davlatining madaniy markazlari (XI asr) Buxoro Samarqand Shosh (Toshkent) Qashqar Qoraxoniylar davlatining hukmdorlari Xorun Bug'raxon Tamg'ochxon Ibrohim Bo'ritegin Qoraxoniylar davrida Bolasog'un, Sayram, Shosh, Taroz shaharlarida ilm-fan egalari, turli sohalarning yirik mutaxassislari, dono va fozil kishilar to'plangan. Mahmud Qoshg'ariy haqida Mahmud Qoshg'ariy Bolasog'un shahrida dunyoga keladi. Uning to'liq ismi Mahmud ibn Husayn ibn Muhammaddir. Hozirgi Qirg'izistonda Barskon nomida daryo va dovon bor. Ular Issiqko'l atrofida joylashgan. Xuddi shu yerda Barskon shahri bo'lgan. «Barsg'an - Afrosiyob o'g'lining nomi. Barsg'an shahrini bino qilgan shudir. Mahmudning otasi shushahardan», - deb yozadi «Devon» muallifi. Uning bobosi ham o'sha yerdan bo'lgan. Devonu lug'otit-turk Mahmud Qoshg'ariy qoldirgan va turkiy xalqlar uchun bebaho qumaru - merosdir. «Men bu kitobni maxsus alifbo tartibida hikmatli so'zlar, saj' (qofiyali nasr)lar, maqol­lar, rajaz (misralari nisbatan uzunroq bo'lgan she'r turi) va nasr deb atalgan adabiy parchalar bilan bezadim Bu ishda misol tariqasida turklarning tilida qo'llanib kelgan she'rlaridan, shodlik va motam kunlarida qo'llanadigan hikmatli so'zlardan, maqollardan keltirdim» Devonu lug'otit-turk asari haqida «Devonu lug'ot at-turk» asari 1072-yilda yozila boshlagan. Ammo unga kirgan materiallar 15-20 yillar davomida to'plangan. «Men turklar, turkmanlar, o'g'uzlar, chigillar, yag'molar, qirg'izlarning shaharlari, qishloq va yaylovlarini ko'p yillar kezib chiqdim, lug'atlarini to'pladim» «Kitob hijriy 464­-yil jumodul-­avval boshlarida boshlandi va to'rt karra yozilgan (ko'chirilgan)dan va tuzatilgandan so'ng 466­-yil jumodul-oxirning 12 ­kuni (1074­yil) bitirildi» Devonu lug'otit-turk asari haqida Kitobga «Devonu lug'ot at-turk» («Turkiy tillar lug'atlari») deb nom berilgan. U Abulqosim Abdulloh binni Muhammad al-Muqtadoga bag'ishlangan. Mahmud Qoshg'ariy turk tilining nozik bilimdoni va tolmas targ'ibotchisidir. U «arab ...