11-sinf Astronomiya dars ishlanma. Osmon koordinatalari

3-MAVZU: OSMON KOORDINATALARI REJA: Geografik koordinatalar sistemasi. Gorizontal koordinatalar sistemasi. 1-Ekvatorial koordinatalar sistemasi. 2-Ekvatorial koordinatalar sistemasi. Ekliptik koordinatalar sistemasi. Yulduzlarning xaritalari. Yulduzlarning ko'rinma yulduz kattaliklari. Geografik koordinatalar sistemasi. Osmon koordinatalarini o'rganishda, geografiya kursidan bizga tanish bo'lgan, Yer sirtida aholi punktlarining koordinatalari uchun hisob boshi qilib Buyuk Britaniyaning Grinvich shahridan o'tgan Yer meridianining ekvator bilan kesishgan nuqtasi olinganini eslaylik. Unda Toshkent shahrining koordinatalari geografik λ-uzunlama va φ - kenglamasini belgilash barchamizga ma'lum bo'lgan geografik koordinatalarni esga tushiramiz. Gorizontal koordinatalar sistemasi Birinchi ekvatorial koordinatalar sistemasi Yoy o'lchamida 360° 15° 1° 15' 1' 15'' Vaqt o'lchamida 24h 1h 4m 1m 4s 1s Graduslardan soatlarga o'tish Yoritgichlarning soat burchagi ba'zan soatlarda, ba'zan esa graduslarda o'lchanadi. Bu holda graduslardan soatlarga yoki soatlardan graduslarga o'tishga to'g'ri keladi. 3600 li yoy aylana deyiladi. Bundan kelib chiqib 3600=24h. Demak har bir soatlar oralig'i 150 teng bo'ladi. Bilamizki, 10 = 60' (yoy minuti), 1'=60'' (yoy sekundi) Quyidagi jadvalda qolgan o'tishlar keltirilgan. Ikkinchi ekvatorial koordinatalar sistemasi Ekliptik koordinatalar sistemasi Yulduzlarning xaritalari ham geografik xaritalar kabi ko'pincha yulduzlarning tekislikdagi proyeksiyasi ko'rinishida ishlanadi. Bunday xaritalarda yulduzlarning α - to'g'ri chiqish va δ - og'ish yoylari o'zaro perpendikular koordinata o'qlarida aks ettirilgan. Masalan: xaritada keltirilgan Orion yulduz turkumining β yulduzining koordinatalarini topamiz. Dastlab yulduzlar xaritasidan Orion yulduz turkumining β yulduzini qidirib topamiz. Keyin chizg'ich yordamida yoki oddiy ko'z bilan taxminiy koordinatalari aniqlab olamiz. Xaritada yoritgichlarning to'g'ri chiqishi soatlarda, og'ishi esa graduslarda. Orion yulduz turkumining β yulduzining taxminiy koordinatalari: α ≈ 5h16m, δ ≈ -8°10' Xarita keyingi slaydda Yulduzlar Koinotning nisbatan keng tarqalgan obyektlaridan ...